مراحل گرفتن بچه از پرورشگاه

مراحل گرفتن بچه از پرورشگاه یا همان فرآیند فرزندخواندگی، مسیری سرشار از عشق و تعهد است که به افراد واجد شرایط امکان می دهد تا کودکی نیازمند را به آغوش خانواده خود بپذیرند و فصلی نو در زندگی او و خود آغاز کنند. این راهنمای جامع تمامی مراحل قانونی و اداری فرزندخواندگی از بهزیستی را برای شما روشن خواهد ساخت.

تصور هر زوجی، داشتن فرزندی است که خانه را با گرمای حضورش روشن کند. برای بسیاری، این آرزو از مسیر بیولوژیکی محقق می شود، اما برای دسته ای دیگر، سرنوشت راه دیگری را رقم می زند: فرزندخواندگی. در ایران، سازمان بهزیستی کشور به عنوان متولی اصلی این امر مقدس، نقشی حیاتی در پیوند کودکان نیازمند سرپرستی با خانواده های متقاضی ایفا می کند. این فرآیند، با تمامی پیچیدگی ها و ظرافت های اداری و حقوقی اش، می تواند برای متقاضیان سردرگم کننده باشد. از این رو، آگاهی کامل از شرایط، مدارک، قوانین و مراحل گام به گام، کلید اصلی موفقیت در این سفر معنوی است. این مقاله به تفصیل و با زبانی همدلانه، تمامی ابعاد این فرآیند را برای سال ۱۴۰۴ مورد بررسی قرار می دهد تا شما با خیالی آسوده و گام هایی مطمئن، به سوی آرزوی دیرین خود حرکت کنید.

مفهوم فرزندخواندگی: پیوندی از جنس عشق و قانون

فرزندخواندگی بیش از یک فرآیند حقوقی، یک پیوند عاطفی عمیق است که زندگی یک کودک و یک خانواده را برای همیشه دگرگون می کند. این مفهوم، ریشه های محکمی در قوانین کشور و فرهنگ اسلامی ما دارد.

تعریف و مبانی حقوقی سرپرستی کودکان

فرزندخواندگی به معنای پذیرش دائمی و قانونی سرپرستی کودکی است که از والدین حقیقی خود محروم مانده یا قادر به زندگی تحت سرپرستی آن ها نیست. در ادبیات حقوقی، فرزندخواندگی با مفاهیمی همچون حضانت و قیمومیت تفاوت های اساسی دارد. حضانت، صرفاً مسئولیت نگهداری و تربیت کودک را شامل می شود و رابطه نسبی ایجاد نمی کند، در حالی که قیمومیت بیشتر جنبه مالی و اداری دارد. اما فرزندخواندگی، یک رابطه حقوقی دائم شبیه به رابطه فرزند حقیقی را برقرار می سازد، هرچند که تفاوت هایی در برخی احکام نظیر ارث بری وجود دارد.

در ایران، مبنای قانونی فرزندخواندگی در ابتدا در قانون مدنی و قوانین پراکنده دیگر وجود داشت، اما قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست مصوب سال ۱۳۹۲، چارچوبی جامع و به روز برای این امر فراهم آورد. این قانون، بر خلاف گذشته که تنها کودکان بی سرپرست را شامل می شد، امکان سرپرستی کودکان بدسرپرست را نیز فراهم کرد و نهاد فرزندخواندگی را به رسمیت کامل شناخت.

از منظر فقه اسلامی، مفهوم فرزندخواندگی به معنای پذیرش فرزند حقیقی و تغییر نسب، مورد قبول نیست، زیرا نسب امری تکوینی و طبیعی است. اما پذیرش سرپرستی و تربیت کودکان، از دیرباز در اسلام مورد تأکید و تشویق بوده است. آیاتی از قرآن کریم نیز به نمونه هایی از سرپرستی کودکان در دوران پیش از اسلام اشاره دارد، مانند داستان حضرت موسی در خانه فرعون یا حضرت یوسف در نزد عزیز مصر. بنابراین، در قوانین ایران، ضمن رعایت موازین شرعی و بدون ایجاد تغییر در نسب واقعی کودک، امکان ایجاد یک رابطه سرپرستی و خانوادگی مستحکم فراهم شده است.

چرا فرزندخواندگی؟ ابعاد عاطفی و اجتماعی این تصمیم بزرگ

دلایل متعددی افراد را به سمت فرزندخواندگی سوق می دهد. اصلی ترین دلیل برای بسیاری از زوجین، پاسخ به نیاز عمیق عاطفی و تکمیل خانواده در شرایطی است که امکان فرزندآوری بیولوژیکی برایشان فراهم نیست. داشتن فرزند و تجربه حس پدری و مادری، یکی از عمیق ترین غرایز انسانی است که از طریق فرزندخواندگی به بهترین شکل ممکن ارضا می شود.

اما فرزندخواندگی تنها برای خانواده های متقاضی نیست، بلکه برای کودکانی که به هر دلیلی از نعمت خانواده محروم مانده اند، به منزله آغاز یک زندگی جدید و فرصتی برای رشد در محیطی امن و پر از عشق است. این فرآیند، از نظر اجتماعی نیز دارای اهمیت بسیاری است؛ زیرا به کاهش تعداد کودکان بی سرپرست و بدسرپرست در مراکز نگهداری کمک می کند و آن ها را وارد چرخه ی طبیعی خانواده می کند، جایی که می توانند مهارت های زندگی را بیاموزند و آینده ای روشن تر داشته باشند.

سازمان بهزیستی کشور در این میان، وظیفه نظارت، تسهیل و تضمین سلامت این فرآیند را بر عهده دارد. آن ها تلاش می کنند تا صلاحیت خانواده ها را به دقت ارزیابی کرده و بهترین تطابق ممکن را میان کودک و خانواده ایجاد کنند، تا هم نیازهای کودک برآورده شود و هم خانواده پذیرنده، از این تجربه نهایت رضایت را کسب کند.

کودکانی که چشم انتظار خانواده هستند: بی سرپرست و بدسرپرست

کودکانی که تحت پوشش سازمان بهزیستی قرار دارند و واجد شرایط واگذاری به سرپرستی هستند، عموماً به دو دسته اصلی تقسیم می شوند: کودکان بی سرپرست و کودکان بدسرپرست.

• کودکان بی سرپرست: این گروه شامل کودکانی است که والدینشان فوت کرده اند یا هویت والدین آن ها به هیچ وجه مشخص نیست؛ مانند کودکان رها شده یا گمنام.
• کودکان بدسرپرست: این کودکان دارای والدین حقیقی هستند، اما والدینشان به دلیل عدم صلاحیت (مانند اعتیاد، زندانی بودن، بیماری های روانی شدید، یا سوء رفتار) قادر به نگهداری و تربیت صحیح فرزند خود نیستند.

نکته مهم این است که واگذاری سرپرستی هر دو گروه از کودکان، نیازمند تأییدیه قضایی است. دادگاه خانواده پس از بررسی های دقیق و احراز عدم صلاحیت والدین حقیقی (در مورد کودکان بدسرپرست) یا عدم وجود والدین (در مورد بی سرپرستان)، حکم به واگذاری سرپرستی کودک به سازمان بهزیستی می دهد و از آن پس بهزیستی می تواند نسبت به یافتن خانواده ای مناسب اقدام کند. این فرآیند قضایی گاه زمان بر است و یکی از دلایل اصلی طولانی شدن صف انتظار برای متقاضیان فرزندخواندگی محسوب می شود.

شرایط و مقدمات: چه کسانی می توانند متقاضی فرزندخواندگی باشند؟

پذیرش سرپرستی یک کودک، مسئولیتی بزرگ است که مستلزم دارا بودن شرایط خاصی از سوی متقاضیان است. قوانین ایران، با هدف تضمین بهترین آینده برای کودکان، این شرایط را به دقت تدوین کرده است.

اولویت های قانونی برای پذیرش سرپرستی

قانونگذار برای فرزندخواندگی، اولویت هایی را تعیین کرده است که بر اساس آن، تقاضای خانواده ها بررسی می شود. این اولویت ها به شرح زیر است:

1. زوجین بدون فرزند:

   این گروه در اولویت نخست قرار دارند. شرایط دقیق برای آن ها شامل موارد زیر است:

   • گذشت حداقل پنج سال تمام شمسی از تاریخ عقد دائم آن ها.
   • سن حداقل سی سال تمام شمسی برای یکی از زوجین.
   • ارائه گواهی پزشک متخصص زنان و زایمان و تأییدیه پزشکی قانونی مبنی بر عدم امکان فرزندآوری بیولوژیکی.

   البته، تبصره ای در قانون وجود دارد که اگر زوجین بر اساس نظر پزشکی قانونی هیچ گاه قادر به فرزندآوری نباشند، شرط پنج سال انتظار از آن ها ساقط می شود و می توانند زودتر اقدام کنند.

2. زنان و دختران بدون شوهر:

   این گروه از زنان نیز می توانند متقاضی سرپرستی باشند، با این شروط:

   • سن حداقل سی سال تمام شمسی.
   • مجرد بودن (اعم از عدم سابقه ازدواج یا فوت همسر).
   • فقط می توانند سرپرستی فرزند دختر را بپذیرند، مگر در مواردی خاص نظیر خویشاوندان درجه اول (مانند برادرزاده یا خواهرزاده).
3. زوجین دارای فرزند:

   این گروه در اولویت سوم قرار می گیرند و پذیرش درخواست آن ها تنها در صورت نبود متقاضی از دو گروه اول و یا در صورت پذیرش کودک با سن بالاتر، پسر، یا دارای نیازهای خاص ممکن است. شرایط آن ها عبارت است از:

   • عقد دائم.
   • رعایت تناسب سنی میان والدین سرپرست و فرزندخوانده.
   • محدودیت در تعداد فرزندخوانده؛ معمولاً یک فرزندخوانده پذیرفته می شود، مگر در صورت خویشاوندی (مانند پذیرش خواهر و برادر).

شروط عمومی و ضروری برای تمامی متقاضیان سرپرستی

علاوه بر اولویت بندی فوق، هر متقاضی فرزندخواندگی، فارغ از گروهی که در آن قرار می گیرد، باید دارای شرایط عمومی زیر باشد. این شرایط توسط کارشناسان سازمان بهزیستی و دادگاه خانواده به دقت مورد بررسی و احراز قرار می گیرد تا اطمینان حاصل شود که کودک در محیطی مناسب و امن رشد خواهد کرد. خانواده هایی که این مسیر را پیموده اند، از اهمیت آمادگی روانی و شفافیت در ارائه اطلاعات سخن می گویند.

شرط	توضیحات دقیق
تابعیت و دین	متقاضیان باید دارای تابعیت جمهوری اسلامی ایران بوده و به یکی از ادیان رسمی کشور (اسلام، مسیحیت، کلیمی، زرتشتی) معتقد باشند و به احکام آن پایبند باشند.
صلاحیت اخلاقی و عدم سوءپیشینه	متقاضیان نباید دارای سابقه محکومیت کیفری مؤثر (جرایم عمدی که منجر به سلب آزادی یا حقوق اجتماعی می شود) باشند. گواهی عدم سوءپیشینه از الزامات است.
سلامت جسم و روان	عدم ابتلا به بیماری های صعب العلاج، واگیردار (مانند ایدز، هپاتیت B و C)، جنون و هر گونه بیماری روانی که سلامت یا نگهداری کودک را به خطر اندازد، ضروری است. ارائه گواهی های پزشکی از متخصصین معتمد بهزیستی لازم است.
عدم اعتیاد	متقاضیان باید به مواد مخدر، روانگردان و الکل اعتیاد نداشته باشند. گواهی عدم اعتیاد از مراکز معتبر مورد نیاز است.
تمکن مالی و بیمه	باید توانایی مالی برای تأمین تمامی هزینه های زندگی، تحصیل و رفاه کودک را داشته باشند. دارا بودن بیمه پایه اجتماعی و تعهد به بیمه تکمیلی برای فرزندخوانده نیز از شرایط مهم است.
محل سکونت	داشتن یک منزل مسکونی مستقل، اعم از ملکی یا استیجاری، برای زندگی کودک لازم است. فضای کافی و مناسب برای رشد کودک مورد ارزیابی قرار می گیرد.
تعهد به تملیک اموال (ماده ۱۴ قانون)	مطابق ماده ۱۴ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست، دادگاه می تواند متقاضی را مکلف کند که بخشی از اموال یا حقوق خود را به نام کودک منتقل کند. این شرط به دلیل عدم ارث بری فرزندخوانده از والدین سرپرست است و با هدف تأمین آینده مالی کودک اعمال می شود. البته قاضی در برخی موارد و با توجه به مصلحت کودک، می تواند از این شرط صرف نظر کند یا میزان آن را تعیین کند.

گام به گام در مسیر سرپرستی: فرآیند عملی گرفتن بچه از پرورشگاه

مسیر فرزندخواندگی، مراحلی مشخص و دقیق دارد که هر متقاضی باید آن ها را طی کند. این فرآیند، از ثبت نام اولیه تا صدور حکم قطعی، نیازمند صبر، پیگیری و دقت فراوان است.

ثبت نام اولیه در سامانه ملی فرزندخواندگی

نقطه آغازین این سفر، ثبت نام در سامانه ملی فرزندخواندگی است که توسط سازمان بهزیستی راه اندازی شده است. این سامانه به آدرس adoption.behzisti.net، اولین گام برای ورود به فرآیند سرپرستی است.

برای ثبت نام، ابتدا باید وارد سامانه شده و با دقت مراحل را دنبال کنید. اطلاعات اولیه ای نظیر نوع خانواده (زوجین بدون فرزند، زنان مجرد، زوجین دارای فرزند)، کشور و استان محل زندگی، و اطلاعات هویتی پایه از شما درخواست می شود. پس از وارد کردن این اطلاعات، یک رمز عبور و کد شناسایی برای شما ایجاد می شود که برای پیگیری های بعدی ضروری است.

نکات کلیدی برای جلوگیری از خطاهای رایج در ثبت نام آنلاین شامل اطمینان از صحت اطلاعات وارد شده، انتخاب صحیح نوع خانواده و نگهداری از کد شناسایی و رمز عبور است. هرگونه اشتباه در این مرحله می تواند روند کار را به تأخیر بیندازد.

جمع آوری و بارگذاری دقیق مدارک مورد نیاز

پس از ثبت نام اولیه، یکی از حساس ترین مراحل، آماده سازی و بارگذاری مدارک است. این مدارک باید به صورت کامل، خوانا و با کیفیت مطلوب اسکن شده و در سامانه بارگذاری شوند. فهرستی از مهم ترین مدارک مورد نیاز به شرح زیر است:

• تصویر تمامی صفحات شناسنامه و کارت ملی متقاضیان.
• تصویر کارت پایان خدمت یا کارت معافیت از خدمت (برای آقایان).
• تصویر سند ازدواج زوجین (فقط عقد دائم).
• تصویر آخرین مدرک تحصیلی متقاضیان.
• تصویر سند مالکیت، مبایعه نامه یا اجاره نامه منزل مسکونی.
• گواهی اشتغال به کار یا هر مدرکی که میزان تقریبی درآمد متقاضیان (مانند حکم کارگزینی، فیش حقوقی، پروانه کسب) را نشان دهد.
• تصویر مدارک بیمه پایه اجتماعی.
• اصل گواهی پزشک متخصص زنان و زایمان مبنی بر عدم امکان بچه دار شدن (برای زوجین فاقد فرزند و طبق شرایط اعلامی).
• تأییدیه گواهی ناباروری از پزشکی قانونی.
• گواهی عدم سوءپیشینه کیفری (برای هر دو متقاضی).
• گواهی عدم اعتیاد به مواد مخدر، روانگردان و الکل (برای هر دو متقاضی).

نکته مهم: پس از بارگذاری اولیه، سازمان بهزیستی در مرحله ای دیگر از شما خواهد خواست که مدارک را در یکی از دفاتر اسناد رسمی برابر اصل کرده و ارائه دهید. بنابراین، از ابتدا به کیفیت اسکن و خوانایی مدارک توجه کافی داشته باشید.

مرحله ارزیابی و مصاحبه: دیدار با مددکاران بهزیستی

پس از بررسی اولیه مدارک، واحد مددکاری سازمان بهزیستی با شما تماس خواهد گرفت تا زمان مصاحبه و بازدید اولیه را هماهنگ کند. این مرحله، فرصتی برای مددکاران است تا با خانواده و شرایط محیطی زندگی متقاضیان از نزدیک آشنا شوند.

هدف از بازدید منزل، بررسی وضعیت کلی زندگی، فضای فیزیکی، امکانات موجود و آمادگی خانه برای حضور کودک است. این دیدارها به مددکاران کمک می کند تا تصویری جامع از سبک زندگی، روابط خانوادگی و توانایی های شما برای تربیت و نگهداری کودک به دست آورند. خانواده هایی که این مرحله را با موفقیت پشت سر گذاشته اند، به همدلی و صداقت در این مصاحبه ها تأکید می کنند.

سنجش سلامت روان: ارزیابی روانشناختی متقاضیان

سلامت روان متقاضیان، یکی از ارکان اصلی صلاحیت برای پذیرش سرپرستی کودک است. در این مرحله، متقاضیان به روانشناس معتمد سازمان بهزیستی معرفی می شوند تا از نظر سلامت روان مورد ارزیابی قرار گیرند. این ارزیابی ممکن است شامل یک یا چند جلسه مشاوره و انجام تست های روانشناختی باشد.

هدف این مرحله، اطمینان از پایداری روانی و عاطفی خانواده و توانایی آن ها در مواجهه با چالش های احتمالی فرزندپروری است. داشتن سلامت روان برای ایجاد یک محیط امن و حامی برای کودک، حیاتی است و این ارزیابی بهزیستی را در تصمیم گیری نهایی یاری می رساند.

انتظار و تطبیق: یافتن همدمی برای زندگی

شاید این مرحله، یکی از حساس ترین و طولانی ترین بخش های این تجربه باشد. بسیاری از متقاضیان در این دوره با پرسش هایی درباره زمان انتظار مواجه می شوند. مهم است که بدانیم سازمان بهزیستی تأمین کننده کودک نیست، بلکه کودکان واجد شرایط واگذاری، محدود هستند و باید ابتدا مراحل قضایی لازم برای واگذاری آن ها طی شود.

عوامل متعددی بر مدت زمان انتظار تأثیر می گذارند. از جمله مهم ترین آن ها می توان به سن، جنسیت و وضعیت سلامت کودک مورد درخواست و همچنین استان محل سکونت متقاضیان اشاره کرد. بهزیستی آمارهای جالبی را در این خصوص ارائه می دهد: بیشتر متقاضیان به دنبال نوزاد دختر هستند، در حالی که تعداد کودکان پسر یا کودکان با سنین بالاتر و یا دارای نیازهای خاص که آماده واگذاری هستند، بیشتر است.

سازمان بهزیستی تأکید می کند که انعطاف پذیری خانواده ها در پذیرش کودکان با سنین بالاتر یا نیازهای خاص، می تواند مدت زمان انتظار برای فرزندخواندگی را به میزان قابل توجهی کاهش دهد و به کودکان بیشتری فرصت داشتن خانواده بخشد.

بنابراین، متقاضیانی که انعطاف پذیری بیشتری در پذیرش کودک (به لحاظ سن، جنسیت یا وضعیت سلامت) از خود نشان می دهند، معمولاً زودتر به نتیجه می رسند. این انعطاف، نه تنها مسیر انتظار را کوتاه تر می کند، بلکه به کودکان بیشتری که شاید فرصت کمتری برای یافتن خانواده داشته اند، شانسی دوباره برای یک زندگی شاد و کامل می دهد.

آشنایی و تعامل: دیدارهای اولیه با کودک

پس از یافتن کودکی که با مشخصات و شرایط شما مطابقت داشته باشد، مرحله آشنایی اولیه آغاز می شود. در این مرحله، متقاضیان فرصت می یابند تا با کودک مورد نظر دیدار کرده و تعامل اولیه را تجربه کنند. این دیدارها در فضایی کنترل شده و با نظارت کارشناسان بهزیستی صورت می گیرد تا پذیرش طرفین (هم خانواده و هم کودک) مورد ارزیابی قرار گیرد.

اگر بنا به هر دلیلی، ارتباط لازم و مناسب بین متقاضیان و کودک شکل نگیرد، این امکان وجود دارد که تا سه کودک دیگر نیز به خانواده پیشنهاد شود. این فرآیند با دقت و حساسیت بالا انجام می شود تا از تشکیل یک پیوند عاطفی مستحکم و پایدار اطمینان حاصل شود.

صدور حکم سرپرستی: از موقت تا دائم

چنانچه دیدارهای اولیه موفقیت آمیز باشد و هر دو طرف (خانواده و کودک) آمادگی لازم برای زندگی مشترک را داشته باشند، دادگاه خانواده حکم سرپرستی موقت شش ماهه را صادر می کند. در طول این دوره، کودک به صورت آزمایشی در کنار خانواده سرپرست زندگی می کند.

در طول شش ماهه سرپرستی موقت، کارشناسان سازمان بهزیستی نظارت های دوره ای بر وضعیت کودک و خانواده خواهند داشت تا از سازگاری و رفاه کودک اطمینان حاصل کنند. این نظارت ها برای حمایت از کودک و خانواده بسیار مهم است و بهزیستی را در تصمیم گیری نهایی یاری می رساند. پس از پایان این دوره و در صورت تأیید نهایی کارشناسان، حکم موقت به حکم قطعی سرپرستی تبدیل می شود و کودک به صورت دائم به خانواده سرپرست واگذار خواهد شد. این لحظه، اوج سفر فرزندخواندگی و آغاز یک زندگی مشترک پر از عشق و مسئولیت است.

ابهامات رایج و پاسخ های کارگشا در مسیر فرزندخواندگی

طبیعی است که در مسیر پر از انتظار و امید فرزندخواندگی، پرسش ها و ابهامات متعددی ذهن متقاضیان را به خود مشغول کند. در این بخش، به برخی از رایج ترین دغدغه های خانواده ها می پردازیم.

مدت زمان فرآیند فرزندخواندگی چقدر است؟

مدت زمان کلی فرآیند فرزندخواندگی، یکی از دغدغه های اصلی متقاضیان است. نمی توان یک بازه زمانی دقیق و ثابت برای تمامی موارد اعلام کرد، زیرا این فرآیند تحت تأثیر عوامل بسیاری قرار دارد.

در حالت ایده آل و در صورت وجود کودک واجد شرایط واگذاری، فرآیند کلی می تواند در کمتر از شش ماه به نتیجه برسد. اما در واقعیت، عوامل مختلفی این زمان را طولانی تر می کنند. به عنوان مثال، تقاضا برای نوزادان دختر سالم، به مراتب بیشتر از سایر گروه های سنی و جنسیتی است. این موضوع باعث می شود که صف انتظار برای متقاضیان نوزاد دختر، به طور قابل توجهی طولانی تر شود و ممکن است سال ها به طول بیانجامد.

در مقابل، خانواده هایی که برای پذیرش کودکان با سن بالاتر (مثلاً بالای ۶ سال)، کودکان پسر، یا کودکانی که دارای نیازهای خاص یا بیماری های جزئی هستند، اعلام آمادگی می کنند، معمولاً با زمان انتظار بسیار کوتاه تری روبرو می شوند. بنابراین، انعطاف پذیری در انتخاب سن و جنسیت کودک، می تواند نقش مهمی در کاهش مدت زمان انتظار ایفا کند.

تجربه نشان داده است که درخواست برای نوزادان دختر سالم، عموماً به طولانی ترین صف انتظار می انجامد، در حالی که پذیرش کودکان با سن بالاتر یا نیازهای خاص، می تواند این مسیر را کوتاه تر کند.

ارث بردن فرزندخوانده از والدین سرپرست: واقعیت های قانونی

یکی از مهم ترین پرسش های حقوقی در زمینه فرزندخواندگی، موضوع ارث بردن فرزندخوانده از والدین سرپرست است. طبق قوانین ایران، فرزندخوانده از والدین سرپرست خود ارث نمی برد. دلیل این امر، عدم وجود رابطه نسبی (خونی) میان آن ها است. در قانون مدنی ایران، موجبات ارث بری، تنها شامل نسب و سبب (مانند رابطه زوجیت) می شود و فرزندخواندگی، هیچ یک از این دو را ایجاد نمی کند.

با این حال، راه های قانونی برای تأمین آینده مالی فرزندخوانده وجود دارد که والدین سرپرست می توانند از آن ها استفاده کنند:

1. وصیت: والدین سرپرست می توانند تا یک سوم اموال خود را به نفع فرزندخوانده وصیت کنند. این وصیت پس از فوت آن ها قابل اجرا خواهد بود.
2. تملیک اموال در زمان حیات: می توانند بخشی از اموال یا دارایی های خود را در زمان حیات، به صورت هبه (بخشیدن)، صلح عمری، یا سایر عقود قانونی، به فرزندخوانده منتقل کنند.
3. ماده ۱۴ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست: همانطور که پیش تر اشاره شد، دادگاه می تواند در زمان صدور حکم سرپرستی، متقاضیان را مکلف به تملیک بخشی از اموال خود به نام کودک کند تا آینده مالی او تأمین شود.

چگونگی ایجاد محرمیت شرعی برای فرزندخوانده

موضوع محرمیت شرعی برای فرزندخوانده، به خصوص در مورد فرزند دختر و پدرخوانده، یکی از دغدغه های خانواده های متدین است. از آنجا که فرزندخواندگی رابطه نسبی ایجاد نمی کند، محرمیت خود به خود حاصل نمی شود. اما راه هایی برای ایجاد محرمیت شرعی وجود دارد که خانواده ها می توانند بر اساس احکام مرجع تقلید خود، یکی از آن ها را انتخاب و اجرا کنند:

• شیرخوردگی (رضاع): یکی از متداول ترین روش ها، شیر دادن مادرخوانده (یا همسر پدرخوانده) به فرزندخوانده در سن شیرخوارگی و با شرایط فقهی خاص است. اگر کودک کمتر از دو سال داشته باشد و مادرخوانده به مدت مشخص و با شرایط خاصی به او شیر دهد، کودک از نظر شرعی به خانواده محرم می شود.
• ازدواج موقت: در برخی موارد، پدرخوانده می تواند با مادر فرزندخوانده (اگر زنده باشد و مانع شرعی نباشد) برای مدت کوتاهی ازدواج موقت کند و پس از جاری شدن صیغه، فرزندخوانده به پدرخوانده و سایر اعضای خانواده محرم شود.

توصیه می شود خانواده ها برای انجام صحیح این امور، با دفاتر مراجع تقلید خود یا کارشناسان مذهبی مشورت کنند.

ثبت شناسنامه فرزندخوانده با نام خانوادگی جدید

یکی از مهم ترین اقدامات پس از صدور حکم قطعی سرپرستی، ثبت شناسنامه جدید برای فرزندخوانده است. ماده ۲۲ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست مصوب سال ۱۳۹۲، این امکان را فراهم کرده است که شناسنامه جدیدی برای کودک صادر شود که در آن، نام و نام خانوادگی والدین سرپرست درج شده باشد.

برای این منظور، پس از دریافت حکم قطعی دادگاه، باید به اداره ثبت احوال محل اقامت خود مراجعه کرده و درخواست صدور شناسنامه جدید را ارائه دهید. اداره ثبت احوال موظف است شناسنامه ای با نام و نام خانوادگی والدین سرپرست برای کودک صادر کند. اما برای حفظ هویت اصلی کودک، نام والدین واقعی او در بخش توضیحات شناسنامه قید می شود و سوابق هویت و نسب واقعی طفل در پرونده او در اداره ثبت احوال نگهداری می شود. این رویکرد به حفظ سلامت روانی کودک در آینده کمک می کند تا با حقیقت وجود خود آشنا شود.

حضانت فرزندخوانده پس از طلاق والدین سرپرست

در صورت بروز چالش هایی نظیر طلاق میان والدین سرپرست، بحث حضانت فرزندخوانده مطرح می شود. در این خصوص، احکام حضانت فرزندخوانده تا حد زیادی تابع همان قواعدی است که در قانون مدنی برای حضانت فرزندان بیولوژیکی وضع شده است. به این ترتیب:

• حضانت فرزند تا هفت سالگی معمولاً بر عهده مادرخوانده است.
• پس از هفت سالگی، حضانت با پدرخوانده خواهد بود.
• پس از رسیدن به سن بلوغ (۹ سال برای دختر و ۱۵ سال برای پسر)، خود کودک حق انتخاب دارد که با کدام یک از والدین زندگی کند.

البته، دادگاه همواره مصلحت کودک را در اولویت قرار می دهد. اگر هر یک از والدین سرپرست، صلاحیت نگهداری از کودک را از دست بدهند (مثلاً به دلیل اعتیاد، سوء رفتار، یا بیماری روانی)، دادگاه می تواند حضانت را از او سلب کرده و به دیگری واگذار کند، یا حتی در صورت عدم صلاحیت هر دو، کودک را به شخص یا نهاد دیگری بسپارد.

هزینه های مرتبط با فرزندخواندگی

ثبت نام اولیه در سامانه فرزندخواندگی بهزیستی کاملاً رایگان است و نیازی به پرداخت وجهی در این مرحله نیست. اما در طول فرآیند، برخی هزینه های جانبی وجود خواهد داشت که متقاضیان باید آن ها را مد نظر قرار دهند:

• هزینه های پزشکی: شامل آزمایشات و گواهی های پزشکی متخصصین و تأییدیه پزشکی قانونی که ممکن است شامل مبالغی باشد.
• هزینه های اداری: مانند برابر اصل کردن مدارک در دفاتر اسناد رسمی.
• تأمین بیمه: تعهد به بیمه پایه و تکمیلی برای فرزندخوانده، مستلزم پرداخت حق بیمه است.
• تملیک اموال: در صورتی که دادگاه، متقاضی را ملزم به تملیک بخشی از اموال به نام فرزندخوانده کند، این امر نیز یک هزینه مالی محسوب می شود.

این هزینه ها جزئی از الزامات قانونی و حمایتی برای آینده کودک است و در مقایسه با مسئولیت بزرگی که خانواده ها بر عهده می گیرند، معمولاً ناچیز قلمداد می شوند.

نکات پایانی و توصیه های مهم برای متقاضیان سرپرستی

سفر فرزندخواندگی، یک تجربه زندگی ساز است که نیازمند آمادگی همه جانبه، صداقت و تعهد است. در این بخش، به برخی از توصیه های کلیدی برای متقاضیان می پردازیم.

صداقت و شفافیت در ارائه اطلاعات

در تمام مراحل فرآیند، از ثبت نام اولیه تا مصاحبه های مددکاری و روانشناختی، صداقت و شفافیت در ارائه اطلاعات به سازمان بهزیستی و دادگاه، از اهمیت بالایی برخوردار است. هرگونه پنهان کاری یا ارائه اطلاعات نادرست می تواند به لغو درخواست و حتی فسخ سرپرستی منجر شود. بهزیستی به دنبال بهترین محیط برای کودک است و صداقت شما، نشان دهنده مسئولیت پذیری و آمادگی کاملتان برای این نقش خطیر است.

آمادگی روانی و عاطفی خانواده

پذیرش یک کودک، فارغ از بیولوژیکی بودن یا فرزندخوانده بودن، نیازمند آمادگی روانی و عاطفی فراوان است. خانواده هایی که این مسیر را با موفقیت طی کرده اند، تأکید می کنند که باید از نظر احساسی برای پذیرش کودکی که ممکن است گذشته ای متفاوت داشته باشد، آماده بود. ممکن است کودک با چالش های عاطفی یا رفتاری روبرو باشد که نیازمند صبر، درک و عشق بی قید و شرط والدین سرپرست است. مراجعه به مشاوران خانواده و روانشناسان پیش از آغاز فرآیند، می تواند در ایجاد این آمادگی بسیار مؤثر باشد.

آگاه سازی کودک از حقیقت فرزندخواندگی

یکی از مباحث مهم و گاهی چالش برانگیز، زمان و نحوه آگاه سازی کودک از حقیقت فرزندخواندگی است. متخصصان روانشناسی کودک توصیه می کنند که این حقیقت باید در سن مناسب و به شیوه ای صحیح و همدلانه به کودک گفته شود. پنهان کردن این موضوع تا سنین بالاتر می تواند به آسیب های روانی جدی برای کودک منجر شود. شروع زودهنگام و تدریجی، در فضایی امن و پر از محبت، به کودک کمک می کند تا با هویت خود کنار بیاید و احساس پذیرش و دوست داشته شدن داشته باشد.

سهم شما در بهبود فرهنگ فرزندپذیری

همانطور که آمار نشان می دهد، تعداد متقاضیان نوزاد دختر سالم بسیار زیاد است، در حالی که کودکان پسر، کودکان با سن بالاتر، یا کودکانی که دارای نیازهای خاص (مانند معلولیت های جزئی یا بیماری های قابل کنترل) هستند، در مراکز بهزیستی باقی می مانند و فرصت کمتری برای یافتن خانواده دارند. پذیرش این کودکان، نه تنها به آن ها فرصتی دوباره برای زندگی می دهد، بلکه گامی بزرگ در جهت فرهنگ سازی و تقویت روحیه ایثار و مسئولیت پذیری اجتماعی در جامعه است.

با پذیرش کودکان با نیازهای خاص یا سنین بالاتر، نه تنها فرصتی بی نظیر برای خود و کودکی دیگر فراهم می آورید، بلکه گامی مؤثر در راستای فرهنگ سازی و تقویت روحیه ایثار در جامعه برمی دارید.

راه های ارتباطی با سازمان بهزیستی

در طول این مسیر، ممکن است با پرسش ها یا مشکلاتی مواجه شوید. سازمان بهزیستی راه های ارتباطی مختلفی را برای پاسخگویی به متقاضیان فراهم کرده است. می توانید از طریق سامانه دیدبان بهزیستی یا شماره تلفن ۱۴۸۲ (صدای مشاور) با کارشناسان سازمان در تماس باشید و راهنمایی های لازم را دریافت کنید.

نتیجه گیری

گرفتن بچه از پرورشگاه و آغاز سفر فرزندخواندگی، تصمیمی بزرگ و سرشار از عشق است که هم برای خانواده های متقاضی و هم برای کودک، فصلی نو و امیدبخش را رقم می زند. این مسیر، هرچند ممکن است با چالش ها و مراحل اداری و قانونی خاص خود همراه باشد، اما با آگاهی، صبر و تعهد، به نتیجه ای شیرین و ماندگار می رسد. سازمان بهزیستی کشور، با تعیین شرایط و مراحل دقیق، تلاش می کند تا بهترین آینده را برای کودکان نیازمند سرپرستی تضمین کند و اطمینان حاصل شود که هر کودک در آغوشی گرم و خانواده ای مناسب رشد خواهد کرد. با برنامه ریزی دقیق، صداقت در ارائه اطلاعات و آمادگی کامل روانی و عاطفی، شما نیز می توانید یکی از این کودکان را به خانه خود ببرید و طعم شیرین پدر و مادر شدن را بچشید و آینده ای روشن برای یک زندگی ارزشمند رقم بزنید.