ستاره ام با ستاره اش جفت نیست

به گزارش دکتر نانو تبیان نوشت: «ستاره ام با ستاره اش جفت نیست» «طالعمان با هم نمی خواند» «باید ببینیم ستاره بختمان با هم یکی است یا نه». این جملات و باورهای مشابه متأسفانه هنوز هم در عصر علم و خردورزی در بین برخی افراد جامعه به ویژه هنگام تصمیم گیری برای امر مهمی چون ازدواج شنیده می شود. اما آیا واقعاً اجرام آسمانی دوردست نقشی در خوشبختی یا بدبختی پیوند دو انسان روی زمین دارند؟ علم و شریعت در این باره چه می گویند؟

افسانه ای باستانی در لباس مدرن

باور به تأثیر ستارگان بر سرنوشت انسان ریشه در دوران باستان و تمدن های کهنی چون بابل و مصر دارد. در آن دوران به دلیل دانش محدود بشر از کیهان حرکات منظم اجرام آسمانی مبنایی برای پیش بینی آینده و حتی تعیین سرنوشت افراد تلقی می شد. این باورها در طول تاریخ به اشکال مختلف و با نام هایی چون «طالع بینی» یا «علم نجوم احکامی» خود را حفظ کرده و حتی امروزه نیز در قالب فال های روزانه بررسی تطابق ماه های تولد و «جفت بودن ستاره ها» برای ازدواج طرفدارانی دارد.

افرادی که به این باورها پایبندند معمولاً با مراجعه به افرادی که خود را «منجم» یا «طالع بین» می نامند یا با استفاده از جداول و محاسباتی خاص سعی در کشف «سازگاری» یا «ناسازگاری» ستاره ای خود با فرد مورد نظرشان برای ازدواج دارند. نتیجه این «بررسی ها» گاه چنان قطعی و سرنوشت ساز تلقی می شود که می تواند یک انتخاب عاقلانه را به تعویق انداخته یا حتی یک پیوند مناسب را بر هم بزند.

نگاه علم: ستارگان خاموشند این ما هستیم که سخن می گوییم

از منظر علم امروز هیچ گونه شواهد مستند و قابل اتکایی مبنی بر تأثیر موقعیت ستارگان و سیارات در زمان تولد افراد بر شخصیت رفتار یا سرنوشت و به ویژه بر موفقیت یا شکست ازدواج آن ها وجود ندارد.

ستارگان توده های عظیمی از گازهای سوزان در فواصل بسیار بسیار دوری از زمین هستند. تأثیرات فیزیکی شناخته شده آن ها بر زمین (مانند نور و گرانش) در مقیاس فردی و بر ویژگی های شخصیتی انسان کاملاً ناچیز و قابل اغماض است. نیروی گرانشی که یک پزشک در لحظه تولد بر نوزاد وارد می کند به مراتب بیشتر از نیروی گرانشی دورترین سیارات منظومه شمسی است.

از طرفی هیچ مکانیسم علمی شناخته شده ای وجود ندارد که بتواند چگونگی تأثیرگذاری اجرام آسمانی بر پیچیدگی های شخصیت و روابط انسانی را توضیح دهد بنابراین این ادعا که ستاره ها در سرنوشت انسان نقش دارند را باید گزاره ای شبه علم و فاقد قطعیت دانست.

ممکن است بپرسید پس چرا طالع بینی ها اینقدر باورپذیرند؟

اثر «بارنوم» یکی از دلایل باورپذیری طالع بینی هاست. بارنوم شخصیتی کاریزماتیک و نمایش پردازی چیره دست در قرن نوزدهم آمریکا بود. او از شمّی قوی در شناخت روان انسان برخوردار بود و این توانایی را ماهرانه در اجراهای خود به کار می بست. مهارت وی در به کارگیری این دانش روان شناختی و بهره برداری هوشمندانه از خطاهای شناختی رایج در میان تماشاگران چنان شهرتی برای او به ارمغان آورد که نامش با یک پدیده روان شناختی جالب توجه پیوند خورد.

اثر بارنوم که با نام اثر فورِر (Forer Effect) نیز شناخته می شود به گرایش شگفت انگیز انسان ها به پذیرش توصیفات کلی مبهم و حتی گاه متناقض نما درباره شخصیت خود اشاره دارد. در واقع بسیاری از ما هنگامی که با عباراتی کلی و فراگیر – نظیر آنچه در طالع بینی های رایج ماه تولد یا آزمون های شخصیتی فاقد اعتبار علمی می یابیم – مواجه می شویم آن ها را به طرز شگفت آوری دقیق و منطبق بر ویژگی های خود می پنداریم. علت این پدیده تا حد زیادی در میل درونی ما به دریافت تأییدی از بیرون برای احساس خاص بودن و منحصربه فردی نهفته است؛ گویی این توصیفات عمومی آینه ای از تجربیات و ویژگی های یگانه ما هستند. حقیقت این است که بسیاری از توصیفات طالع بینی آن قدر کلی و مبهم هستند که می توانند در مورد اکثر افراد صدق کنند. افراد تمایل دارند این توصیفات کلی را به خود نسبت داده و آن ها را تأییدی بر صحت طالع بینی بدانند.

شرع مقدس چه می گوید؟

از منظر دین مبین اسلام باور به تأثیرگذاری مستقل ستارگان بر سرنوشت و خوشبختی انسان نه تنها پایه و اساس معتبری ندارد بلکه با اصول بنیادین توحید و اعتقاد به قضا و قدر الهی نیز در تعارض است.

در بینش اسلامی تمامی تأثیرات در عالم هستی به اراده و اذن خداوند متعال صورت می گیرد چنانکه قرآن کریم می فرماید: «وَ مَا تَشَاءُونَ إِلَّا أَنْ یَشَاءَ اللَّهُ» (و شما هیچ چیزی را اراده نمی کنید مگر اینکه خدا بخواهد – انسان/۳۰).

نسبت دادن قدرت تأثیرگذاری مستقل به مخلوقاتی چون ستارگان به گونه ای که سرنوشت انسان ها را رقم بزنند نوعی شرک به شمار می رود.

البته باید توجه داشت که «علم نجوم» (Astronomy) که به مطالعه علمی اجرام آسمانی حرکات ترکیبات و ویژگی های فیزیکی آن ها می پردازد با «طالع بینی» (Astrology) که ادعای پیش بینی سرنوشت از روی ستارگان را دارد کاملاً متفاوت است. اسلام نه تنها علم نجوم را رد نمی کند بلکه به مطالعه آیات الهی در آسمان ها و زمین تشویق نیز می کند.

علم غیب مخصوص خداست

از نگاه آموزه های دینی پیش بینی آینده و اطلاع از سرنوشت قطعی افراد و به طور کلی آگاهی از غیب ذاتاً در انحصار خداست اما رسولان مورد پسند الهی (جن:۲۷) پیشوایان پاک و بندگان صالح خداوند (کهف:۶۵) هم می توانند با اذن الهی بر اخبار و حقایق پشت پرده اطلاع یابند. آنجا هم که در قرآن از زبان پیامبران الهی آگاهی از غیب نفی شده منظور علم غیب مستقل و ذاتی است (اعراف:۱۸۸)

نتیجه اینکه اطلاع از غیب امری ممکن است اما این علم در اختیار هر کسی قرار نمی گیرد. آنها هم که مراتب بالای تهذیب نفس را تحصیل کرده اند و بر علومی مثل «منایا و بلایا» آگاهی پیدا کرده اند از این راه کسب ارتزاق نمی کنند. بنابراین کسانی که مدعی اند می توانند رخدادهای زندگی افراد در آینده را به طور جزم و تضمینی پیش گویی کنند بدون تردید شیادان دین فروشی هستند که با اطلاعات سطحی از علوم غریبه یا تسخیر جن و شیاطین گره های زندگی مراجعه کنندگان را کورتر می کنند.

اختیار و مسئولیت انسان

اسلام بر اختیار و مسئولیت انسان در تصمیم گیری ها و ساختن آینده خود تأکید دارد. ازدواج یک انتخاب آگاهانه و مسئولانه است که باید بر پایه شناخت تحقیق مشورت با افراد آگاه و مؤمن و در نهایت توکل بر خداوند و طلب خیر از او (استخاره) صورت گیرد نه بر اساس محاسبات نجومی بی اساس.

در هیچ یک از روایات دینی کمترین اشاره ای به «جفت بودن ستاره ها» یا تطابق ماه های تولد به عنوان یکی از ملاک های معتبر در ازواج وجود ندارد بلکه برعکس از این کار به شدت نهی شده است.

جان کلام اینکه باور به «جفت بودن ستاره ها» برای ازدواج فاقد هرگونه اعتبار علمی و پشتوانه معتبر شرعی است. تکیه بر چنین خرافاتی می تواند منجر به از دست دادن فرصت های مناسب ازدواج ایجاد اضطراب و وسواس بی مورد و سلب مسئولیت از انتخاب های آگاهانه شود. ازدواج موفق نه در آسمان ها و بر اساس چینش ستارگان بلکه بر روی زمین و با انتخاب صحیح شناخت متقابل تفاهم احترام مسئولیت پذیری و از همه مهم تر توکل بر خداوند و استعانت از او بنا می شود. به جای جستجوی خوشبختی در میان ستارگان بی جان بهتر است بر معیارهای عقلانی انسانی و دینی تمرکز کرده و ستاره بخت زندگی مشترکمان را با دستان خود و با یاری پروردگار روشن سازیم.

*بازنشر مطالب دیگر رسانه ها و شبکه های اجتماعی به منزله تأیید محتوای آن از سوی دکتر نانو نیست و صرفا جهت آگاهی مخاطبان منتشر می شود.

پایان خبر دکتر نانو