مراقبت صحیح از زخم ها: چگونه مانع ایجاد اسکار شویم؟

بله با مراقبت صحیح و به موقع از زخم ها و استفاده از وازلین برای جای بخیه می توان به طور قابل توجهی از ایجاد اسکار (جای زخم) پیشگیری کرد و یا شدت آن را به حداقل رساند. مراقبت مناسب از زخم فرآیند طبیعی ترمیم پوست را بهینه کرده و احتمال ایجاد اسکار نامطلوب را کاهش می دهد. این مقاله به بررسی جامع و علمی روش های مراقبت از زخم و پیشگیری از اسکار می پردازد و راهنمایی های عملی و مبتنی بر شواهد را برای عموم مردم ارائه می دهد.

تعریف زخم و اسکار

زخم به هرگونه آسیب فیزیکی به پوست یا سایر بافت های بدن اطلاق می شود که منجر به گسستگی یا اختلال در ساختار طبیعی آن ها می گردد. زخم ها می توانند ناشی از عوامل مختلفی مانند ضربه بریدگی سوختگی جراحی فشار یا بیماری های زمینه ای باشند.

اسکار یا جای زخم نتیجه طبیعی فرآیند ترمیم زخم است. هنگامی که پوست آسیب می بیند بدن به طور خودکار فرآیند پیچیده ای به نام ترمیم زخم را آغاز می کند تا بافت آسیب دیده را بازسازی کند. اسکار بافت فیبروزی است که در محل آسیب دیدگی جایگزین پوست طبیعی می شود. اسکارها از کلاژن تشکیل شده اند همان پروتئینی که پوست را ساختار می دهد اما آرایش کلاژن در اسکار متفاوت از پوست طبیعی است. این تفاوت در ساختار کلاژن باعث می شود که اسکارها از نظر بافت رنگ و ظاهر با پوست اطراف تفاوت داشته باشند.

فرآیند ترمیم زخم و اسکار

ترمیم زخم یک فرآیند پویا و پیچیده است که به طور کلی به چهار مرحله اصلی تقسیم می شود :

1. هموستاز (توقف خونریزی) : این مرحله بلافاصله پس از آسیب دیدن پوست آغاز می شود. هدف اصلی هموستاز جلوگیری از خونریزی است. رگ های خونی منقبض می شوند و پلاکت ها به محل آسیب می آیند تا لخته خون را تشکیل دهند و خونریزی را متوقف کنند.
2. التهاب : مرحله التهابی پس از هموستاز آغاز می شود و هدف آن پاکسازی زخم از باکتری ها سلول های مرده و سایر مواد زائد است. در این مرحله گلبول های سفید خون به محل زخم مهاجرت می کنند و مواد شیمیایی التهابی آزاد می شوند که باعث قرمزی تورم گرما و درد در اطراف زخم می شوند. التهاب بخش ضروری فرآیند ترمیم زخم است اما التهاب بیش از حد یا طولانی مدت می تواند به تاخیر در ترمیم و افزایش احتمال اسکار منجر شود.
3. تکثیر (رشد بافت جدید) : در مرحله تکثیر بدن شروع به بازسازی بافت آسیب دیده می کند. فیبروبلاست ها (سلول های تولیدکننده کلاژن) به محل زخم مهاجرت می کنند و شروع به تولید کلاژن جدید می کنند. رگ های خونی جدید (رگ زایی) نیز در این مرحله تشکیل می شوند تا اکسیژن و مواد مغذی را به بافت در حال ترمیم برسانند. پوست جدید (بافت گرانولاسیون) بر روی زخم رشد می کند و به تدریج جای خالی زخم را پر می کند.
4. بازسازی (رسیدن به بلوغ) : مرحله بازسازی طولانی ترین مرحله ترمیم زخم است و می تواند ماه ها یا حتی سال ها به طول انجامد. در این مرحله کلاژن جدید سازماندهی و بازسازی می شود. قدرت کششی پوست در محل زخم به تدریج افزایش می یابد. اسکار به مرور زمان نرم تر صاف تر و کم رنگ تر می شود اما هرگز به طور کامل به حالت پوست طبیعی باز نمی گردد.

انواع زخم ها و عوامل موثر بر اسکار

انواع مختلفی از زخم ها وجود دارند که هر کدام می توانند به شکل های متفاوتی اسکار ایجاد کنند. برخی از انواع رایج زخم ها عبارتند از :

• ساییدگی : زخم های سطحی ناشی از خراشیدگی پوست. معمولاً اسکار کمی باقی می گذارند.
• پارگی : زخم های نامنظم با لبه های پاره شده ناشی از ضربه یا جسم تیز. احتمال اسکار قابل توجه بیشتر است.
• بریدگی : زخم های تمیز با لبه های صاف ناشی از جسم تیز مانند چاقو. اگر به درستی مراقبت شوند اسکار کمتری باقی می گذارند.
• سوراخ شدگی : زخم های عمیق و باریک ناشی از جسم نوک تیز مانند میخ یا سوزن. خطر عفونت و اسکار قابل توجه وجود دارد.
• سوختگی : آسیب به پوست ناشی از حرارت مواد شیمیایی برق یا تشعشع. شدت سوختگی تعیین کننده میزان اسکار است. سوختگی های درجه سه اغلب اسکار شدید و گسترده ای ایجاد می کنند.
• زخم های جراحی : زخم های ایجاد شده در حین عمل جراحی. نوع جراحی و تکنیک جراحی بر میزان اسکار تاثیرگذار است.
• زخم های فشاری (زخم بستر) : زخم های ناشی از فشار طولانی مدت بر پوست معمولاً در افراد بستری و بی حرکت. در صورت عدم درمان می توانند به زخم های عمیق و اسکار شدید تبدیل شوند.
• زخم های مزمن (مانند زخم پای دیابتی) : زخم هایی که به طور معمول در طی ۶ هفته بهبود نمی یابند. به دلیل مشکلات زمینه ای مانند دیابت یا گردش خون ضعیف مستعد عفونت و اسکار هستند.

عوامل متعددی می توانند بر میزان و نوع اسکار تاثیر بگذارند :

• عمق زخم : زخم های عمیق تر که به لایه های زیرین پوست (درم) نفوذ می کنند احتمال بیشتری برای ایجاد اسکار دارند.
• محل زخم : مناطق با کشش پوستی بالا (مانند مفاصل و قفسه سینه) بیشتر مستعد ایجاد اسکارهای برجسته (هیپرتروفیک) یا کلوئیدی هستند.
• عفونت زخم : عفونت می تواند فرآیند ترمیم زخم را مختل کرده و التهاب را افزایش دهد که در نتیجه احتمال اسکار قابل توجه را افزایش می دهد.
• ژنتیک : تمایل به ایجاد اسکار کلوئیدی یا هیپرتروفیک می تواند ارثی باشد.
• سن : پوست افراد جوان تر کلاژن بیشتری تولید می کند و بنابراین ممکن است بیشتر مستعد ایجاد اسکارهای برجسته باشد. با افزایش سن تولید کلاژن کاهش می یابد و اسکارها ممکن است کمتر قابل توجه باشند.
• نژاد : افراد با پوست تیره (به ویژه آفریقایی تبارها آسیایی ها و لاتین تبارها) بیشتر مستعد ایجاد اسکارهای کلوئیدی هستند.
• بیماری های زمینه ای : بیماری هایی مانند دیابت و بیماری های عروقی می توانند روند ترمیم زخم را کند کرده و خطر اسکار را افزایش دهند.
• مراقبت از زخم : مراقبت صحیح و به موقع از زخم نقش بسیار مهمی در کاهش احتمال اسکار دارد.

نشانه ها و علائم عفونت زخم

تشخیص به موقع عفونت زخم برای جلوگیری از عوارض جدی و کاهش احتمال اسکار بسیار مهم است. علائم و نشانه های عفونت زخم عبارتند از :

• افزایش درد : درد در محل زخم که به مرور زمان بدتر می شود.
• قرمزی و تورم : افزایش قرمزی و تورم در اطراف زخم.
• گرما : احساس گرمی در اطراف زخم.
• ترشح چرکی : خروج ترشحات زرد سبز یا سفید رنگ از زخم (چرک).
• بوی نامطبوع : بوی بد و زننده از زخم.
• تب : افزایش دمای بدن (تب).
• خطوط قرمز : خطوط قرمز رنگی که از زخم به سمت بالا گسترش می یابند (نشان دهنده عفونت گسترده).
• تاخیر در ترمیم : عدم بهبود زخم در طی زمان مورد انتظار.

در صورت مشاهده هر یک از این علائم مراجعه فوری به پزشک ضروری است. عفونت زخم نیاز به درمان پزشکی دارد که ممکن است شامل آنتی بیوتیک ها تمیز کردن تخصصی زخم و در موارد شدید جراحی باشد.

روش های تشخیص و ارزیابی زخم

تشخیص و ارزیابی زخم توسط پزشک یا متخصص مراقبت از زخم انجام می شود. این فرآیند شامل موارد زیر است :

• گرفتن شرح حال : پزشک در مورد نحوه ایجاد زخم زمان ایجاد علائم بیمار و سابقه پزشکی سوال می پرسد.
• معاینه فیزیکی : پزشک زخم را به دقت معاینه می کند تا نوع زخم عمق اندازه رنگ ترشحات و علائم عفونت را ارزیابی کند.
• ارزیابی درد : پزشک میزان درد بیمار را ارزیابی می کند.
• ارزیابی گردش خون : در صورت لزوم به ویژه در زخم های مزمن گردش خون در ناحیه زخم بررسی می شود.
• کشت زخم : در صورت وجود علائم عفونت ممکن است نمونه ای از ترشحات زخم برای کشت و تعیین نوع باکتری و حساسیت آن به آنتی بیوتیک ها به آزمایشگاه ارسال شود.
• تصویربرداری : در برخی موارد مانند زخم های عمیق یا مشکوک به آسیب بافت های زیرین ممکن است از روش های تصویربرداری مانند رادیوگرافی یا MRI استفاده شود.

بر اساس ارزیابی زخم پزشک بهترین روش درمانی را تعیین می کند.

روش های درمان زخم و پیشگیری از اسکار

هدف اصلی درمان زخم تسریع فرآیند ترمیم جلوگیری از عفونت و به حداقل رساندن اسکار است. روش های درمانی به نوع شدت و محل زخم بستگی دارد و شامل درمان های خانگی و درمان های پزشکی و بالینی است.

درمان های اولیه خانگی (برای زخم های جزئی)

برای زخم های سطحی و جزئی مانند ساییدگی ها و بریدگی های کوچک می توان مراقبت های اولیه را در خانه انجام داد :

1. توقف خونریزی : اگر خونریزی وجود دارد با استفاده از یک پارچه تمیز یا گاز استریل به آرامی روی زخم فشار وارد کنید تا خونریزی متوقف شود. معمولاً ۵ تا ۱۰ دقیقه فشار کافی است.
2. تمیز کردن زخم : پس از توقف خونریزی زخم را به آرامی با آب تمیز و صابون ملایم بشویید. از استفاده از مواد ضدعفونی کننده قوی مانند الکل یا پراکسید هیدروژن خودداری کنید زیرا می توانند به بافت های سالم آسیب برسانند و روند ترمیم را کند کنند. شستشو با سرم نمکی (محلول نرمال سالین) نیز گزینه مناسبی برای تمیز کردن زخم است.
3. ضدعفونی کردن (اختیاری) : استفاده از مواد ضدعفونی کننده موضعی مانند پوویدون آیوداین (بتادین) یا کلرهگزیدین (محلول موضعی) می تواند به کاهش خطر عفونت کمک کند به ویژه در زخم های آلوده یا زخم های ناشی از گازگرفتگی حیوانات. با این حال استفاده مداوم از مواد ضدعفونی کننده توصیه نمی شود و فقط باید برای تمیز کردن اولیه زخم استفاده شوند. در مورد استفاده از مواد ضدعفونی کننده با پزشک یا داروساز مشورت کنید.
4. پانسمان زخم : پس از تمیز کردن و ضدعفونی کردن زخم را با یک پانسمان استریل بپوشانید. پانسمان به محافظت از زخم در برابر آلودگی حفظ رطوبت زخم و تسریع ترمیم کمک می کند. انواع مختلفی از پانسمان ها وجود دارد از جمله پانسمان های چسبی ساده گاز استریل و پانسمان های پیشرفته تر. برای زخم های جزئی پانسمان های چسبی معمولاً کافی هستند. برای زخم های بزرگتر یا ترشح دار ممکن است نیاز به استفاده از گاز استریل و چسب پانسمان باشد. پانسمان باید به طور منظم (حداقل یک بار در روز یا بیشتر در صورت نیاز) تعویض شود به خصوص زمانی که پانسمان خیس یا کثیف شود.
5. مرطوب نگه داشتن زخم : حفظ رطوبت زخم محیط مناسبی برای ترمیم سلولی فراهم می کند و از خشک شدن و تشکیل دلمه (پوسته) جلوگیری می کند. دلمه می تواند روند ترمیم را کند کرده و احتمال اسکار را افزایش دهد. استفاده از پمادهای آنتی بیوتیک موضعی (مانند باسیتراسین یا موپیروسین) یا پمادهای مرطوب کننده ساده (مانند وازلین یا پماد ویتامین آ+د) می تواند به مرطوب نگه داشتن زخم کمک کند. پمادهای آنتی بیوتیک موضعی به طور معمول فقط در صورت وجود خطر عفونت بالا یا به توصیه پزشک استفاده می شوند. استفاده بی رویه از آنتی بیوتیک های موضعی می تواند منجر به مقاومت آنتی بیوتیکی شود. پمادهای مرطوب کننده ساده معمولاً برای حفظ رطوبت زخم کافی هستند.
6. اجتناب از دستکاری زخم : از دست زدن خاراندن یا کندن دلمه زخم خودداری کنید. دستکاری زخم می تواند خطر عفونت را افزایش داده و روند ترمیم را مختل کند.

درمان های پزشکی و کلینیکی (برای زخم های عمیق و پیچیده)

برای زخم های عمیق بزرگ آلوده یا زخم هایی که به خوبی بهبود نمی یابند درمان های پزشکی و کلینیکی ضروری است. این درمان ها ممکن است شامل موارد زیر باشد :

• بخیه منگنه یا چسب زخم : برای بستن لبه های زخم های عمیق یا پارگی های بزرگ پزشک ممکن است از بخیه منگنه یا چسب زخم استفاده کند. بستن زخم به کاهش خونریزی کاهش خطر عفونت و تسریع ترمیم کمک می کند و اسکار را به حداقل می رساند.
• آنتی بیوتیک ها : در صورت وجود عفونت زخم پزشک ممکن است آنتی بیوتیک های خوراکی یا وریدی تجویز کند. نوع آنتی بیوتیک به نوع باکتری عامل عفونت بستگی دارد.
• پانسمان های پیشرفته : برای زخم های پیچیده مزمن یا سوختگی ها ممکن است از پانسمان های پیشرفته استفاده شود. این پانسمان ها شامل انواع مختلفی مانند پانسمان های هیدروژل هیدروکلوئید فوم آلژینات کلاژن و سیلیکون هستند. پانسمان های پیشرفته رطوبت زخم را حفظ می کنند ترشحات را جذب می کنند اکسیژن رسانی به زخم را بهبود می بخشند و به ترمیم سریع تر زخم کمک می کنند.
• دبریدمان (بافت برداری) : در زخم های مزمن یا زخم های حاوی بافت مرده یا آلوده دبریدمان ضروری است. دبریدمان به برداشتن بافت مرده یا آلوده از زخم گفته می شود که به پاکسازی زخم و تحریک ترمیم بافت جدید کمک می کند. دبریدمان می تواند به روش های مختلفی انجام شود از جمله دبریدمان جراحی آنزیمی اتولیتیک و مکانیکی.
• درمان با فشار منفی زخم (NPWT) یا وکیوم تراپی : این روش درمانی برای زخم های مزمن و زخم های باز بزرگ استفاده می شود. در NPWT یک پانسمان مخصوص بر روی زخم قرار داده می شود و یک دستگاه مکنده به پانسمان متصل می شود تا فشار منفی مداوم یا متناوب را بر روی زخم اعمال کند. NPWT به بهبود جریان خون به زخم کاهش ترشحات زخم تحریک تشکیل بافت گرانولاسیون و تسریع ترمیم زخم کمک می کند.
• پیوند پوست : در سوختگی های شدید یا زخم های بزرگ که با روش های دیگر قابل ترمیم نیستند ممکن است از پیوند پوست استفاده شود. پیوند پوست شامل برداشتن پوست سالم از ناحیه دیگری از بدن و پیوند آن به محل زخم است.
• لیزر درمانی : لیزر درمانی می تواند برای بهبود ظاهر اسکارهای برجسته (هیپرتروفیک و کلوئیدی) و اسکارهای قرمز رنگ استفاده شود. لیزر درمانی می تواند به کاهش قرمزی ضخامت و خارش اسکارها کمک کند.
• تزریق کورتیکواستروئید : تزریق کورتیکواستروئید به داخل اسکارهای کلوئیدی یا هیپرتروفیک می تواند به کاهش التهاب و کوچک شدن اسکار کمک کند.
• جراحی اسکار : در برخی موارد جراحی اسکار ممکن است برای بهبود ظاهر اسکارهای بزرگ بدشکل یا محدود کننده حرکت توصیه شود. جراحی اسکار می تواند شامل برداشتن اسکار بازآرایی اسکار پیوند پوست یا فلپ پوستی باشد.

راهکارهای خانگی و توصیه های سبک زندگی برای بهبود ترمیم زخم

علاوه بر مراقبت های موضعی از زخم برخی راهکارهای خانگی و تغییرات در سبک زندگی می توانند به بهبود ترمیم زخم و کاهش احتمال اسکار کمک کنند :

• تغذیه مناسب : یک رژیم غذایی متعادل و غنی از پروتئین ویتامین ها (به ویژه ویتامین C و ویتامین A) و مواد معدنی (به ویژه روی و آهن) برای ترمیم بافت ضروری است. مصرف کافی مایعات نیز برای حفظ رطوبت پوست و بهبود ترمیم مهم است.
• ترک سیگار : سیگار کشیدن جریان خون به پوست را کاهش می دهد و فرآیند ترمیم زخم را کند می کند. ترک سیگار به بهبود ترمیم زخم و کاهش احتمال اسکار کمک می کند.
• کنترل قند خون (در افراد دیابتی) : قند خون بالا می تواند روند ترمیم زخم را مختل کند. کنترل دقیق قند خون در افراد دیابتی برای بهبود ترمیم زخم و پیشگیری از زخم های مزمن و اسکار ضروری است.
• استفاده از کرم های ترمیم کننده اسکار : پس از بسته شدن زخم و تشکیل اسکار استفاده از کرم های ترمیم کننده اسکار حاوی موادی مانند سیلیکون ویتامین E روغن گل رز و پانتنول می تواند به بهبود ظاهر اسکار کمک کند. کرم های سیلیکونی به ویژه برای اسکارهای هیپرتروفیک و کلوئیدی توصیه می شوند. این کرم ها باید طبق دستورالعمل پزشک یا داروساز استفاده شوند.
• ماساژ اسکار : ماساژ ملایم اسکار پس از بسته شدن زخم و تشکیل اسکار می تواند به نرم شدن اسکار بهبود انعطاف پذیری پوست و کاهش خارش و درد کمک کند. ماساژ اسکار باید به آرامی و با استفاده از یک کرم مرطوب کننده یا روغن انجام شود.
• محافظت از اسکار در برابر نور خورشید : اشعه ماوراء بنفش خورشید می تواند باعث تیره شدن اسکار شود و ظاهر آن را بدتر کند. محافظت از اسکار در برابر نور خورشید با استفاده از کرم ضد آفتاب با SPF بالا (حداقل ۳۰) و پوشاندن اسکار با لباس یا کلاه ضروری است به ویژه در ۶ تا ۱۲ ماه اول پس از ایجاد اسکار.

روش های پیشگیری از ایجاد زخم و اسکار

بهترین راه برای پیشگیری از اسکار پیشگیری از ایجاد زخم است. اقدامات پیشگیرانه شامل موارد زیر است :

• رعایت نکات ایمنی : رعایت نکات ایمنی در خانه محل کار و هنگام انجام فعالیت های ورزشی برای جلوگیری از آسیب دیدگی و ایجاد زخم ضروری است. استفاده از وسایل ایمنی مناسب (مانند کلاه ایمنی دستکش عینک محافظ) در هنگام انجام کارهای پرخطر توصیه می شود.
• مراقبت از پوست : مراقبت صحیح از پوست از جمله مرطوب نگه داشتن پوست محافظت از پوست در برابر نور خورشید و درمان به موقع بیماری های پوستی می تواند به حفظ سلامت پوست و کاهش احتمال ایجاد زخم کمک کند.
• درمان سریع و مناسب زخم های جزئی : درمان سریع و مناسب زخم های جزئی مانند بریدگی ها و خراشیدگی ها از جمله تمیز کردن زخم پانسمان و مراقبت های اولیه می تواند از عفونت و پیشرفت زخم جلوگیری کرده و احتمال اسکار را کاهش دهد.
• مراجعه به پزشک برای زخم های عمیق و پیچیده : برای زخم های عمیق بزرگ آلوده یا سوختگی ها مراجعه به پزشک و دریافت درمان مناسب ضروری است. درمان پزشکی به موقع و صحیح می تواند به تسریع ترمیم زخم جلوگیری از عوارض و کاهش احتمال اسکار کمک کند.
• اجتناب از جراحی های غیرضروری : در صورت امکان از انجام جراحی های غیرضروری خودداری کنید زیرا جراحی همواره با خطر ایجاد اسکار همراه است. در صورت نیاز به جراحی با جراح خود در مورد تکنیک های جراحی که احتمال اسکار را کاهش می دهند (مانند جراحی کم تهاجمی) مشورت کنید.

نتیجه گیری

مراقبت صحیح و به موقع از زخم ها نقش کلیدی در پیشگیری از ایجاد اسکار و بهبود ظاهر آن دارد. با رعایت اصول مراقبت از زخم از جمله تمیز کردن زخم جلوگیری از عفونت حفظ رطوبت زخم و استفاده از روش های درمانی مناسب می توان فرآیند ترمیم زخم را بهینه کرده و احتمال ایجاد اسکار نامطلوب را به حداقل رساند. در صورت بروز زخم های عمیق آلوده یا پیچیده مراجعه به پزشک و دریافت درمان تخصصی ضروری است. اگرچه نمی توان به طور کامل از ایجاد اسکار جلوگیری کرد اما با مراقبت های مناسب و اقدامات پیشگیرانه می توان اسکارها را کم رنگ تر صاف تر و کمتر قابل توجه کرد.

پرسش و پاسخ

۱. بهترین ماده ضدعفونی کننده برای زخم چیست؟

پاسخ : برای زخم های جزئی شستشو با آب تمیز و صابون ملایم یا سرم نمکی معمولاً کافی است. در صورت نیاز به ضدعفونی کردن محلول های پوویدون آیوداین (بتادین) یا کلرهگزیدین (محلول موضعی) گزینه های مناسبی هستند. با این حال استفاده مداوم از مواد ضدعفونی کننده قوی توصیه نمی شود زیرا می توانند به بافت های سالم آسیب برسانند و روند ترمیم را کند کنند. در مورد استفاده از مواد ضدعفونی کننده با پزشک یا داروساز مشورت کنید.

۲. آیا کرم های ترمیم کننده اسکار واقعاً موثر هستند؟ چه زمانی باید از آن ها استفاده کرد؟

پاسخ : بله کرم های ترمیم کننده اسکار به ویژه کرم های حاوی سیلیکون می توانند به بهبود ظاهر اسکارها کمک کنند. این کرم ها باید پس از بسته شدن زخم و تشکیل اسکار به طور منظم و طبق دستورالعمل پزشک یا داروساز استفاده شوند. اثربخشی کرم های ترمیم کننده اسکار در اسکارهای جدید بیشتر است.

۳. آیا می توان به طور کامل از ایجاد اسکار جلوگیری کرد؟

پاسخ : متاسفانه به طور کامل نمی توان از ایجاد اسکار جلوگیری کرد زیرا اسکار بخشی طبیعی از فرآیند ترمیم زخم است. با این حال با مراقبت صحیح و به موقع از زخم ها و استفاده از روش های پیشگیری و درمان مناسب می توان شدت اسکار را به حداقل رساند و ظاهر آن را بهبود بخشید. عوامل متعددی مانند عمق زخم محل زخم ژنتیک و نژاد نیز بر میزان اسکار تاثیرگذار هستند و در کنترل ما نیستند.

تأکید مهم : اطلاعات ارائه شده در این مقاله جنبه عمومی دارد و جایگزین نظر متخصص نیست. در صورت بروز زخم یا نگرانی در مورد اسکار حتماً به پزشک یا متخصص پوست مراجعه کنید. پزشک می تواند بر اساس نوع و شدت زخم شما بهترین روش درمانی و مراقبتی را توصیه کند.