۲۳ آذر در دنیای علم چه خبر؟

تراژدی انبازه ها

۱۳ دسامبر ۱۹۶۸ میلادی برابر با 23 آذر ۱۳۴۷خورشیدی مقاله معروف تراژدی انبازه ها نوشته گرت هاردین در مجله تخصصی ساینس منتشر شد. هاردین مسائل زیست بوم و اخلاق اجتماعی را در قالب تمثیلی درباره  کشاورزانی مطرح کرد که وقتی به آنها اجازه داده شد تا هر چقدر می خواهند در یک مزرعه دام های خود را چرا کنند هریک به نفع خود عمل می کنند و مزرعه ویران می شود. ایده نفع شخصی فراتر از افراد به خانواده ها روستاها شرکت ها صنایع یا ملت ها گسترش می یابد. مفهوم مشترک او شامل اکوسیستم ها رودخانه ها اقیانوس ها موجودات زنده یا منابع معدنی با اقداماتی چون صید بیش ازحد جنگل زایی کاهش منابع و انتشار گازهای گلخانه ای است. او به این نتیجه رسید که زمین هم به دلیل افزایش جمعیت نابود خواهد شد. تراژدی انبازه ها نظریه ای اقتصادی است که موقعیتی را شرح می دهد که در آن در یک سامانه منابعی مشترک بین مصرف کنندگانی وجود دارد که هریک فقط باتوجه به نفع شخصی خودشان عمل می کنند و به صورت مستقل و برخلاف صلاح مشترک کل مصرف کنندگان با فعالیت های جمعی خود این منابع را به طورکامل مصرف می کنند.

پایه گذار قانون هس

۱۳ دسامبر ۱۸۵۰ میلادی برابر با 23 آذر ۱۲۲۹ خورشیدی جرمان هنری هس درگذشت. شهرت این شیمی دان سوییسی روس برای ارائه قانون هس در حوزه شیمی گرمایی (ترموشیمی) است. قانون هس بیان می کند که گرمای آزادشده یا جذب شده در واکنشی شیمیایی به تعداد مراحل انجام واکنش وابسته نیست و اگر واکنش در یک یا چند مرحله انجام شود این مقدار یکسان خواهد بود. باکمک قانون هس می توان گرمای واکنش هایی را محاسبه کرد که شرایط انجام شان سخت است یا اندازه گیری گرما در این واکنش ها امکان پذیر نیست. همچنین بااستفاده از این قانون می توان با داشتن آنتالپی واکنش های حد واسط آنتالپی واکنش کلی را به دست آورد. به مقدار کل محتوای انرژی یک سامانه در فشار و دما ثابت آنتالپی یا درون گرمی می گویند.

مخترع حسگر تصادف الکترومکانیکی

۱۳ دسامبر ۱۹۹۹ میلادی برابر با 23 آذر ۱۳۷۸ خورشیدی آلن کی. بیرید مخترع آمریکایی درگذشت. شهرت بیرید برای اختراع حسگر تصادف الکترومکانیکی (EMS) است. او در سال ۱۹۶۱ کمپانی بیرید را برای توسعه و تولید تجهیزات ایمنی برای مصارف نظامی تاسیس کرد و بعدها دریافت که می توان از این وسایل ایمنی در توسعه حسگرهای تصادف برای سامانه های کیسه هوای خودرو بهره گرفت. بیرید اولین طراحی حسگر کیسه هوای خود را در سال ۱۹۶۸ توسعه داد. پشتکار او در صنعت خودرو کمک کرد تا کیسه های هوا از اوایل دهه ۱۹۸۰ به خط مقدم بازار خودروی ایالات متحده برسد.

کاشف میدان مغناطیسی زمین

۱۳ دسامبر ۱۸۰۵ میلادی برابر با 23 آذر ۱۱۸۴ خورشیدی یوهان فون لمانت اخترشناس آلمانی متولد اسکتاتلند به دنیا آمد. او در سال ۱۸۵۲ کشف کرد که میدان مغناطیسی زمین با چرخه فعالیت ۱۰.۳ ساله در نوسان است اما این چرخه با چرخه لکه های خورشیدی ارتباط ندارد. فون لمانت از اول آگوست ۱۸۴۰به عنوان مدیر رصدخانه سلطنتی نجوم در مونیخ مشاهدات منظم و دائمی میدان مغناطیسی زمین را آغاز کرد و در دهه ۱۸۵۰ شروع به انجام بررسی های مغناطیسی منطقه ای در سرزمین باواریا کرد سپس این رصدها را به سایر ایالت ها در جنوب آلمان فرانسه هلند بلژیک اسپانیا پرتغال پروس و دانمارک گسترش داد. نقشه های اروپای مرکزی او با خطوط ایزوله عناصر ژئومغناطیسی اولین نقشه در جهان بود که در این حوزه تهیه می شد.