گلستان در سالهای بعد

استان گلستان نگارستان ایران با تنوع قومیتی و اقلیمی خود همواره در طول تاریخ نقش مهمی در شمال کشور ایفا کرده است. از دشت های حاصلخیز و سواحل دریای خزر تا جنگل های انبوه و کوه های سر به فلک کشیده این استان دارای ظرفیت های بالقوه فراوانی است. اما با وجود این پتانسیل ها گلستان در سال های اخیر با چالش های متعددی از جمله مسائل زیست محیطی کمبود آب و مشکلات اقتصادی دست و پنجه نرم می کند. این مسائل آینده این استان زیبا را در هاله ای از ابهام فرو برده است. برای ترسیم تصویری روشن از آینده گلستان لازم است نگاهی دقیق به پیشینه تاریخی وضعیت جغرافیایی اقتصادی اجتماعی و چالش های پیش روی آن داشته باشیم و با بررسی فرصت ها و تهدیدها راهکارهایی برای توسعه پایدار و بهبود کیفیت زندگی مردم این منطقه ارائه دهیم.

استان گلستان

استان گلستان واقع در شمال ایران سرزمینی با پیشینه ای غنی و طبیعتی متنوع است. این استان که تا سال ۱۳۷۶ بخشی از استان مازندران بود با تصمیم دولت به استانی مستقل تبدیل شد و گرگان به عنوان مرکز آن انتخاب گردید. گلستان به دلیل دارا بودن اقوام مختلفی همچون ترکمن مازندرانی سیستانی بلوچ کرد و آذری به «نگارستان ایران» شهرت یافته است. تنوع آب و هوایی و اقلیمی این استان از دیگر ویژگی های برجسته آن است که باعث شده تا از نظر کشاورزی و گردشگری ظرفیت های بالایی داشته باشد.

پیشینه تاریخی

تاریخ سکونت در سرزمین گلستان به دوران پارینه سنگی و حدود ۷۰۰۰ سال پیش باز می گردد. در دوران باستان این منطقه با نام هایی چون «ورگانه» در سنگ نوشته های هخامنشی و «هیرکانی» در نوشته های مورخان یونانی شناخته می شد. در دوره اشکانیان این سرزمین به عنوان یکی از مناطق خوش آب و هوا مورد توجه قرار گرفت و دیوار بزرگ گرگان برای جلوگیری از حملات اقوام شمالی ساخته شد. پس از اسلام این منطقه تحت تسلط اعراب قرار گرفت و شهر جرجان به مرکزیت آن انتخاب شد. در قرون بعدی سلسله های ایرانی مانند سامانیان و آل زیار بر این منطقه حکومت کردند و در دوره آل زیار گرگان به یکی از مراکز مهم علمی و فرهنگی تبدیل شد. در دوره معاصر گلستان همواره بخشی از ایران بوده و در تحولات سیاسی و اجتماعی کشور نقش داشته است.

جغرافیا و آب و هوا

استان گلستان از نظر موقعیت جغرافیایی بین استان های مازندران سمنان و خراسان شمالی قرار دارد و با کشور ترکمنستان نیز هم مرز است. این استان به دلیل قرار گرفتن در دامنه رشته کوه البرز و مجاورت با دریای خزر دارای آب و هوای متنوعی است. بخش های جنوبی استان دارای آب و هوای معتدل و مرطوب خزری است در حالی که بخش های شمالی آب و هوای خشک و نیمه خشک دارد. این تنوع آب و هوایی باعث شده تا گلستان از نظر پوشش گیاهی و تنوع زیستی نیز بسیار غنی باشد. جنگل های هیرکانی دشت های حاصلخیز و مناطق کوهستانی چشم اندازهای متنوعی را در این استان به وجود آورده اند.

وضعیت ناهمواری

ناهمواری های استان گلستان را می توان به سه بخش کلی تقسیم کرد: ناحیه کوهستانی ناحیه کوهپایه ای و ناحیه جلگه ای. ناحیه کوهستانی در جنوب استان واقع شده و شامل ارتفاعات البرز شرقی است. قله شاهوار با ارتفاع ۳۳۲۰ متر بلندترین نقطه استان در این ناحیه قرار دارد. ناحیه کوهپایه ای شامل تپه های کوچک و اراضی جنگلی است که بین ناحیه کوهستانی و جلگه ای قرار گرفته است. ناحیه جلگه ای در شمال استان واقع شده و شامل دشت های حاصلخیز گرگان و ترکمن صحرا است. این ناحیه به دلیل داشتن خاک حاصلخیز و آب فراوان از نظر کشاورزی بسیار مهم است.

رود اترک

رود اترک یکی از مهم ترین رودخانه های استان گلستان است که از کوه های هزارمسجد خراسان سرچشمه می گیرد و پس از طی مسیری طولانی به دریای خزر می ریزد. این رودخانه در حدود ۱۲۰ کیلومتر از مسیر خود مرز بین ایران و ترکمنستان را تشکیل می دهد. اترک نقش مهمی در تامین آب کشاورزی و شرب مناطق شمالی استان دارد. با این حال به دلیل برداشت بی رویه آب و خشکسالی های اخیر این رودخانه با چالش های جدی مواجه شده است.

اقتصاد استان

اقتصاد استان گلستان بر پایه کشاورزی دامپروری صنعت و گردشگری استوار است. کشاورزی به عنوان مهم ترین بخش اقتصادی استان نقش بسزایی در تولید ناخالص داخلی و اشتغال زایی دارد. دامپروری نیز به عنوان یکی از فعالیت های سنتی مردم منطقه از اهمیت ویژه ای برخوردار است. صنعت در گلستان بیشتر شامل صنایع تبدیلی کشاورزی صنایع غذایی و صنایع دستی است. گردشگری نیز به دلیل وجود جاذبه های طبیعی و تاریخی فراوان به عنوان یکی از منابع درآمدزایی مهم استان محسوب می شود.

کشاورزی و دام پروری

استان گلستان به دلیل داشتن خاک حاصلخیز و آب فراوان یکی از قطب های کشاورزی کشور محسوب می شود. گندم جو پنبه آفتابگردان برنج سویا و دانه های روغنی از جمله مهم ترین محصولات کشاورزی این استان هستند. گلستان در تولید پنبه و دانه های روغنی رتبه اول را در کشور دارد. دامپروری نیز به دو صورت سنتی و صنعتی در استان انجام می شود. پرورش گاو گوسفند بز طیور و آبزیان از جمله فعالیت های دامپروری در این منطقه است. مراتع سرسبز و ییلاق های خوش آب و هوا شرایط مناسبی را برای دامپروری در گلستان فراهم کرده اند.

گردشگری

استان گلستان با داشتن جاذبه های طبیعی و تاریخی فراوان یکی از مقاصد گردشگری مهم در ایران است. جنگل های هیرکانی پارک ملی گلستان سواحل دریای خزر آبشارهای زیبا بناهای تاریخی و فرهنگی و تنوع قومیتی از جمله جاذبه های گردشگری این استان هستند. گردشگری می تواند نقش مهمی در توسعه اقتصادی و ایجاد اشتغال در گلستان ایفا کند. با این حال توسعه زیرساخت های گردشگری و معرفی جاذبه های استان به گردشگران داخلی و خارجی از جمله چالش های پیش روی این صنعت است.

پارک ملی گلستان

پارک ملی گلستان به عنوان یکی از قدیمی ترین و بزرگ ترین پارک های ملی ایران از مهم ترین جاذبه های گردشگری استان گلستان است. این پارک با وسعت حدود ۹۲ هزار هکتار دارای تنوع زیستی بسیار بالایی است و زیستگاه گونه های مختلف گیاهی و جانوری است. جنگل های انبوه مراتع سرسبز آبشارها چشمه ها و غارها از جمله مناظر دیدنی این پارک هستند. پارک ملی گلستان به عنوان یک منطقه حفاظت شده نقش مهمی در حفظ تنوع زیستی و اکوسیستم های طبیعی منطقه دارد.

برج گنبد قابوس

برج گنبد قابوس به عنوان بلندترین برج آجری جهان یکی از آثار تاریخی و معماری برجسته استان گلستان است. این برج که در شهر گنبدکاووس واقع شده در قرن یازدهم میلادی به دستور قابوس بن وشمگیر از حکمرانان آل زیار ساخته شده است. برج گنبد قابوس با ارتفاع حدود ۷۲ متر دارای معماری ساده و در عین حال باشکوهی است و به عنوان یک اثر ثبت شده در فهرست میراث جهانی یونسکو سالانه گردشگران زیادی را به خود جذب می کند.

جنگل و آبشار زیارت

جنگل و آبشار زیارت در نزدیکی روستای زیارت و در جنوب شهر گرگان واقع شده اند. این منطقه به دلیل داشتن آب و هوای خنک و مطبوع جنگل های انبوه و آبشار زیبا یکی از مقاصد گردشگری محبوب در استان گلستان است. جنگل زیارت با درختان بلند و سر به فلک کشیده فضایی آرامش بخش و دلپذیر را برای گردشگران فراهم می کند. آبشار زیارت نیز با ارتفاع حدود ۱۶ متر از جاذبه های طبیعی زیبای این منطقه است.

مردم شناسی

استان گلستان به دلیل تنوع قومی و مذهبی به عنوان «نگارستان ایران» شناخته می شود. اقوام مختلفی همچون ترکمن ها مازندرانی ها سیستانی ها بلوچ ها کردها و آذری ها در این استان زندگی می کنند و هر کدام دارای فرهنگ زبان و آداب و رسوم خاص خود هستند. این تنوع فرهنگی باعث شده تا گلستان به یکی از مناطق جذاب و دیدنی ایران تبدیل شود. تعامل و همزیستی مسالمت آمیز اقوام مختلف در این استان از ویژگی های بارز جامعه گلستان است.

تقسیمات اداری

استان گلستان از ۱۴ شهرستان تشکیل شده است: گرگان گنبدکاووس علی آباد کتول کردکوی بندر ترکمن آق قلا مینودشت رامیان آزادشهر کلاله گالیکش گمیشان مراوه تپه و بندرگز. هر کدام از این شهرستان ها دارای ویژگی های خاص خود هستند و از نظر اقتصادی اجتماعی و فرهنگی نقش مهمی در توسعه استان ایفا می کنند. تقسیمات اداری استان به منظور تسهیل در ارائه خدمات به مردم و مدیریت بهتر منابع و امکانات انجام شده است.

جرقه تفکیک گلستان از مازندران

تفکیک استان گلستان از مازندران به دهه های قبل بازمی گردد. این مطالبه ناشی از تفاوت های فرهنگی اقتصادی و اجتماعی بین مناطق شرقی و غربی استان مازندران بود. مردم مناطق شرقی خواستار توجه بیشتر به توسعه زیرساخت ها و بهبود وضعیت اقتصادی منطقه خود بودند. در نهایت با پیگیری های مستمر و حمایت دولت در سال ۱۳۷۶ استان گلستان به طور رسمی از مازندران جدا شد و به استانی مستقل تبدیل گردید. این رویداد نقطه عطفی در تاریخ منطقه محسوب می شود و باعث شد تا گلستان بتواند به طور مستقل برای توسعه و پیشرفت خود برنامه ریزی کند.

رویدادهای تلخ و شیرین گلستان در سال ۱۴۰۲

سال ۱۴۰۲ نیز مانند سال های گذشته برای مردم استان گلستان با رویدادهای تلخ و شیرینی همراه بود. از جمله رویدادهای تلخ می توان به تداوم خشکسالی و کمبود آب وقوع آتش سوزی در جنگل ها و مراتع و مشکلات اقتصادی و معیشتی مردم اشاره کرد. در مقابل برگزاری موفقیت آمیز انتخابات افتتاح پروژه های عمرانی و توسعه زیرساخت ها و رونق گردشگری از جمله رویدادهای شیرین این سال بودند. با این حال چالش های پیش روی استان همچنان جدی هستند و نیازمند برنامه ریزی و تلاش بیشتر برای حل آن ها است.

زنگ خطر بیابان زایی گلستان

بیابان زایی یکی از جدی ترین تهدیدهای زیست محیطی برای استان گلستان است. کاهش بارندگی برداشت بی رویه آب تخریب جنگل ها و مراتع و تغییر کاربری اراضی از جمله عوامل اصلی بیابان زایی در این استان هستند. بیابان زایی باعث کاهش حاصلخیزی خاک افزایش فرسایش بادی و کاهش تنوع زیستی می شود. برای مقابله با این پدیده لازم است اقداماتی همچون مدیریت منابع آب حفاظت از جنگل ها و مراتع ترویج کشاورزی پایدار و اجرای طرح های بیابان زدایی انجام شود.

بحران آب در گلستان

بحران آب یکی از مهم ترین چالش های پیش روی استان گلستان است. کاهش بارندگی افزایش مصرف آب و فرسودگی شبکه های آبرسانی از جمله عوامل اصلی کمبود آب در این استان هستند. بحران آب باعث شده تا کشاورزان با مشکلات جدی مواجه شوند و بسیاری از روستاها با کمبود آب شرب روبرو هستند. برای حل این مشکل لازم است اقداماتی همچون مدیریت مصرف آب توسعه منابع آب بهسازی شبکه های آبرسانی و ترویج استفاده از روش های آبیاری نوین انجام شود.

پایان بلاتکلیفی پتروشیمی گلستان

پروژه پتروشیمی گلستان یکی از طرح های مهم اقتصادی استان است که سال ها با بلاتکلیفی مواجه بود. این پروژه با هدف تولید محصولات پتروشیمی و ایجاد اشتغال در منطقه از اهمیت ویژه ای برخوردار است. با پیگیری های انجام شده و حمایت دولت موانع پیش روی این پروژه برطرف شده و انتظار می رود که در آینده نزدیک به بهره برداری برسد. بهره برداری از پتروشیمی گلستان می تواند نقش مهمی در توسعه اقتصادی و صنعتی استان ایفا کند.

نگارستان ایران در یک قدمی تبدیل به «مقصد گردشگری»

استان گلستان با داشتن جاذبه های طبیعی و تاریخی فراوان پتانسیل بالایی برای تبدیل شدن به یک مقصد گردشگری بین المللی دارد. با توسعه زیرساخت های گردشگری معرفی جاذبه های استان به گردشگران داخلی و خارجی و ارائه خدمات با کیفیت می توان صنعت گردشگری را در گلستان رونق بخشید و به توسعه اقتصادی و ایجاد اشتغال در منطقه کمک کرد. برای رسیدن به این هدف لازم است برنامه ریزی دقیق و هماهنگی بین دستگاه های مختلف صورت گیرد.

گلستان قشنگ اما فقیر!

با وجود زیبایی های طبیعی و جاذبه های گردشگری فراوان استان گلستان با مشکلات اقتصادی و فقر دست و پنجه نرم می کند. بیکاری کمبود درآمد و عدم دسترسی به امکانات و خدمات مناسب از جمله مشکلات اصلی مردم این استان هستند. برای رفع این مشکلات لازم است اقداماتی همچون توسعه صنایع رونق گردشگری حمایت از کشاورزان و ایجاد فرصت های شغلی جدید انجام شود. همچنین توجه به توسعه زیرساخت ها و بهبود وضعیت آموزش و بهداشت نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

استان گلستان با چه چالش های زیست محیطی روبرو است؟

استان گلستان با چالش های متعددی نظیر بیابان زایی کاهش بارندگی آتش سوزی جنگل ها و تخریب مراتع روبرو است که نیازمند توجه و برنامه ریزی دقیق است.

آینده اقتصادی استان گلستان چگونه پیش بینی می شود؟

آینده اقتصادی گلستان به توسعه صنایع تبدیلی کشاورزی رونق گردشگری و رفع موانع تولید بستگی دارد که با برنامه ریزی صحیح قابل بهبود است.

مهم ترین رویدادهای استان گلستان در سال های اخیر چه بوده اند؟

از مهم ترین رویدادها می توان به خشکسالی آتش سوزی ها و افتتاح پروژه های عمرانی اشاره کرد که هرکدام تأثیرات متفاوتی بر استان داشته اند.

وضعیت گردشگری در استان گلستان در سال های آینده چطور خواهد بود؟

با توسعه زیرساخت ها و معرفی جاذبه ها انتظار می رود گردشگری در گلستان رونق یابد و به توسعه اقتصادی استان کمک کند.