مهریه زن بعد از فوت شوهر چگونه حساب میشود

پس از درگذشت همسر، یکی از دغدغه های مهمی که ممکن است برای زنان پیش آید، وضعیت مهریه آن هاست. مهریه به عنوان یک حق قانونی و شرعی برای زن، حتی پس از پایان زندگی مشترک و فوت شوهر نیز محفوظ می ماند. این حق از جمله دیون ممتاز متوفی به شمار می رود که باید پیش از تقسیم ترکه (اموال باقی مانده از متوفی) به همسر پرداخت شود، اما نحوه محاسبه و مطالبه آن در این شرایط خاص، با زمان حیات همسر تفاوت هایی دارد. این وضعیت، خود می تواند حس نگرانی و سردرگمی را به همراه داشته باشد، اما آگاهی از حقوق قانونی و مراحل احقاق آن، مسیر را روشن تر می سازد و به زن کمک می کند تا با اطمینان خاطر بیشتری گام بردارد.

مبانی حقوقی مهریه و وضعیت آن پس از فوت شوهر

مهریه، ستونی مهم در نظام حقوق خانواده ایران است که نقش آن فراتر از یک هدیه یا پیشکش عمل می کند و به عنوان یک دین مالی برعهده مرد شناخته می شود. این مفهوم، ریشه های عمیقی در شریعت اسلام و قوانین مدنی کشور دارد و از لحظه عقد نکاح به مالکیت زن درمی آید. آشنایی با ماهیت و انواع مهریه، گام نخست در درک چگونگی مطالبه آن پس از درگذشت همسر است.

مهریه چیست؟ نگاهی به ماهیت حقوقی و انواع آن

مهریه، بر اساس ماده ۱۰۷۸ قانون مدنی، هر مالی است که قابلیت تملک و ارزش مالی داشته باشد و در عقد نکاح به عنوان تعهد بر ذمه مرد قرار می گیرد. این مال می تواند شکل های گوناگونی به خود بگیرد؛ از وجه نقد (ریال یا ارز خارجی)، سکه، طلا، تا املاک و سایر اموال منقول و غیرمنقول. مهم این است که مهریه، حقی نیست که با فوت شوهر از بین برود، بلکه به عنوان یک دین بر عهده ترکه او باقی می ماند.

قانون گذار انواع مختلفی از مهریه را پیش بینی کرده است:

• مهرالمسمی: این نوع مهریه، رایج ترین شکل آن است که در زمان عقد نکاح، با توافق زوجین، میزان و نوع آن مشخص و در سند ازدواج ثبت می شود.
• مهرالمثل: در مواردی که مهریه در عقد تعیین نشده باشد و نزدیکی بین زوجین واقع شده باشد، دادگاه با در نظر گرفتن عرف، وضعیت خانوادگی زن (شأن و موقعیت اجتماعی)، سن، تحصیلات و سایر شرایط، مبلغی را به عنوان مهرالمثل تعیین می کند.
• مهرالمتعه: اگر مهریه در عقد تعیین نشده باشد و پیش از نزدیکی، طلاق اتفاق افتد، مرد مکلف است با توجه به وضعیت مالی خود و بر اساس رسم و عرف، مبلغی را به عنوان مهرالمتعه به زن بپردازد.

مهم این است که در تمامی این حالات، مهریه به محض وقوع عقد، به مالکیت زن درمی آید و او می تواند هر زمان که بخواهد آن را مطالبه کند. این حق، نه تنها در زمان حیات همسر، بلکه پس از درگذشت او نیز قابل پیگیری است.

آیا زن بعد از فوت شوهر می تواند مهریه بگیرد؟ (پاسخ قاطع)

بله، زن پس از فوت شوهر می تواند مهریه خود را مطالبه کند. این یک حق مسلم و قانونی است که فوت همسر، مانعی برای احقاق آن محسوب نمی شود. در واقع، مهریه در نظام حقوقی ایران به عنوان «دین ممتاز» شناخته شده و از اولویت بالایی در پرداخت دیون متوفی برخوردار است. این بدان معناست که پیش از تقسیم هرگونه ارث بین وراث، ابتدا باید مهریه همسر متوفی از اموال باقی مانده (ترکه) پرداخت شود.

این حق، تفاوتی میان ازدواج دائم و موقت ایجاد نمی کند و در هر دو صورت، زن می تواند مهریه خود را از ترکه مطالبه کند. تنها شرط اساسی برای وصول مهریه در این شرایط، وجود ترکه کافی از سوی متوفی است. اگر از مرد متوفی هیچ مالی باقی نمانده باشد، مطالبه مهریه با مشکل مواجه خواهد شد، زیرا ورثه مسئولیتی برای پرداخت دیون متوفی از اموال شخصی خودشان ندارند.

بر اساس قانون مدنی ایران، مهریه به عنوان یک دین بر ذمه مرد قرار دارد و فوت او موجب سقوط این دین نمی شود؛ بلکه پرداخت آن از محل ترکه، قبل از هرگونه تقسیم الارث، یک اولویت قانونی و شرعی است.

نحوه محاسبه دقیق مهریه زن بعد از فوت شوهر

محاسبه مهریه پس از فوت شوهر، به ویژه زمانی که مهریه به صورت وجه رایج کشور تعیین شده باشد، دارای پیچیدگی هایی است که نیازمند دقت و آگاهی از قوانین مربوطه است. این فرآیند، تفاوت های اساسی با محاسبه مهریه در زمان حیات زوج دارد و آگاهی از این تفاوت ها برای احقاق حق، حیاتی است.

مبانی قانونی و معیار محاسبه مهریه وجه رایج (پول)

یکی از مهم ترین نکات در محاسبه مهریه وجه رایج پس از فوت شوهر، درک مبنای قانونی آن است. تبصره ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، اساس این محاسبه را بر تغییر شاخص قیمت سالانه بانک مرکزی قرار داده است. اما نکته کلیدی و متمایز کننده در این شرایط این است که برخلاف زمان حیات زوج که مبنای محاسبه، «تاریخ مطالبه» است، پس از فوت شوهر، تاریخ فوت شوهر (و نه تاریخ مطالبه مهریه توسط زن) مبنای محاسبه شاخص قیمت سالانه قرار می گیرد.

این تغییر در مبنای محاسبه، برای بسیاری از زنان و حتی ورثه، منبع سردرگمی است. در واقع، هدف قانون گذار از این رویکرد، حفظ ارزش واقعی مهریه در برابر تورم در زمان فوت است تا حق زن در حد امکان تضییع نشود، اما محاسبه آن باید بر اساس یک نقطه زمانی ثابت (یعنی تاریخ فوت) انجام گیرد تا از ابهامات و تغییرات مستمر در آینده جلوگیری شود. این موضوع نشان می دهد که قانون به دنبال ایجاد یک تعادل و وضوح در فرآیند پیچیده ارث و دیون است.

فرمول دقیق محاسبه مهریه وجه رایج و مثال کاربردی

برای محاسبه مهریه وجه رایج پس از فوت شوهر، از فرمول زیر استفاده می شود:

(شاخص سال فوت شوهر / شاخص سال وقوع عقد) × مبلغ مهریه اولیه = مبلغ مهریه به نرخ روز فوت

برای روشن شدن موضوع، یک مثال کاربردی ارائه می شود:

فرض کنید زنی در سال ۱۳۷۰ با مهریه ای معادل ۲۰۰,۰۰۰ ریال (بیست هزار تومان) ازدواج کرده است. شوهر او در سال ۱۳۹۴ فوت می کند و زن در سال ۱۳۹۶ برای مطالبه مهریه اقدام می نماید.

برای محاسبه مهریه، نیاز به شاخص های سالانه بانک مرکزی داریم. فرض می کنیم:

• شاخص سال وقوع عقد (۱۳۷۰): ۱.۱۸۹
• شاخص سال فوت شوهر (۱۳۹۴): ۹۱.۷۱۴

با اعمال این ارقام در فرمول، محاسبه به شرح زیر خواهد بود:

(۹۱.۷۱۴ / ۱.۱۸۹) × ۲۰۰,۰۰۰ = ۷۷.۱۳۸.۷۷ × ۲۰۰,۰۰۰ = ۱۵,۴۲۷,۷۵۴ ریال

بنابراین، مبلغ مهریه این زن، معادل ۱۵,۴۲۷,۷۵۴ ریال (حدود یک میلیون و پانصد و چهل و دو هزار تومان) به نرخ سال فوت شوهر (۱۳۹۴) خواهد بود. مهم است که این مبلغ بر اساس شاخص های رسمی بانک مرکزی در آن سال ها محاسبه شود و نه شاخص سال مطالبه.

نحوه محاسبه مهریه غیروجه رایج (سکه، طلا، ملک و سایر اموال)

در صورتی که مهریه به جای وجه رایج، به صورت سکه، طلا، ملک یا سایر اموال مشخص تعیین شده باشد، نحوه محاسبه و ارزیابی آن پس از فوت شوهر، رویکرد متفاوتی دارد. این تفاوت، اغلب در مقالات حقوقی مورد اشتباه قرار می گیرد و موجب ابهام می شود.

• مهریه سکه: اگر مهریه به تعداد مشخصی سکه (مثلاً ۱۰۰ سکه تمام بهار آزادی) تعیین شده باشد، تعداد سکه ها ثابت باقی می ماند. اما ارزش ریالی این سکه ها که از ترکه متوفی پرداخت می شود، بر اساس نرخ روز مطالبه (زمانی که زن یا وکیل او درخواست پرداخت را ارائه می کند) محاسبه و پرداخت خواهد شد. این نکته مهم، تفاوت کلیدی آن با مهریه وجه رایج است که مبنای محاسبه اش، تاریخ فوت است.
• مهریه طلا، ملک و سایر اموال مشخص: در مورد مهریه ای که به صورت یک مال مشخص (مانند یک قطعه زمین، یک دانگ آپارتمان یا مقداری طلا) تعیین شده است، ارزش گذاری آن بر اساس قیمت روز مطالبه از ترکه صورت می گیرد. این بدان معناست که اگر ارزش ملک یا طلای مذکور از زمان عقد تا زمان مطالبه تغییر کرده باشد، زن حق دارد ارزش روز آن را دریافت کند. در برخی موارد، ورثه و زوجه ممکن است بر سر قیمت یا نحوه انتقال خود مال به توافق برسند.

سقف مهریه بعد از فوت شوهر

یکی از جنبه های حیاتی در مطالبه مهریه پس از فوت شوهر، مسئله سقف آن است. باید توجه داشت که مهریه، به عنوان یک دین، تنها تا میزان مجموع اموال (ترکه) باقی مانده از متوفی قابل وصول است. این به آن معناست که:

• اگر مجموع ترکه متوفی مثلاً ۱۰ میلیارد ریال باشد و مهریه زن ۱۵ میلیارد ریال، زن تنها می تواند همان ۱۰ میلیارد ریال را مطالبه کند.
• ورثه متوفی (مانند فرزندان، پدر و مادر او) هیچ گونه مسئولیتی برای پرداخت مازاد مهریه از اموال شخصی خودشان ندارند. قانون، ورثه را فقط به میزان سهم الارثی که از متوفی برده اند، در قبال دیون متوفی مسئول می داند، آن هم پس از برداشت مهریه.

این اصل، در موارد ورشکستگی متوفی یا عدم وجود ترکه کافی، اهمیت بیشتری پیدا می کند. در چنین شرایطی، زن باید بپذیرد که امکان وصول کامل مهریه اش وجود ندارد و تنها می تواند به میزان ترکه موجود، حق خود را پیگیری کند. این واقعیت، برای بسیاری از زنان که در موقعیت از دست دادن همسر قرار می گیرند، می تواند دشوار باشد، اما آگاهی از آن، به مدیریت انتظارات و پیگیری واقع بینانه کمک می کند.

مراحل و روش های قانونی مطالبه مهریه بعد از فوت شوهر

پیگیری مهریه پس از فوت شوهر، مسیری قانونی دارد که شامل جمع آوری مدارک و انتخاب روش مناسب برای مطالبه است. این مراحل، هرچند ممکن است در ابتدا پیچیده به نظر برسند، اما با آگاهی و راهنمایی صحیح، قابل پیمودن هستند.

مدارک لازم برای شروع فرآیند مطالبه

پیش از آغاز هرگونه اقدام قانونی، جمع آوری مدارک لازم از اهمیت بالایی برخوردار است. این مدارک، بنیان اصلی پرونده مطالبه مهریه را تشکیل می دهند و بدون آن ها، فرآیند دادرسی یا ثبتی با مشکل مواجه خواهد شد:

• اصل سند ازدواج (عقدنامه): این سند، اصلی ترین و مهم ترین مدرک اثبات تعلق مهریه و میزان آن است.
• گواهی فوت رسمی شوهر: این گواهی از سازمان ثبت احوال کشور صادر می شود و تاریخ فوت را به طور رسمی تأیید می کند.
• برگه های گواهی انحصار وراثت: این گواهی، ورثه قانونی متوفی را مشخص می کند و برای تعیین طرفین دعوا در دادگاه یا ابلاغ اجرائیه ثبتی ضروری است.
• مدارک شناسایی معتبر زوجه: شناسنامه و کارت ملی معتبر.
• اطلاعات و مستندات مربوط به اموال متوفی (در صورت وجود): هرگونه سند، مدرک، یا اطلاعاتی که نشان دهنده وجود اموال از متوفی باشد، می تواند در شناسایی ترکه و توقیف آن بسیار مفید باشد.

روش اول: مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت (بهترین روش در صورت وجود ترکه)

مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت، یکی از مؤثرترین و سریع ترین روش هاست، به خصوص اگر از متوفی اموالی به جای مانده باشد. این روش، در بسیاری از موارد، از درگیر شدن در فرآیندهای طولانی و هزینه بر دادگاه جلوگیری می کند.

این روش مزایای قابل توجهی دارد:

• سرعت بیشتر: فرآیند صدور اجرائیه و توقیف اموال در اجرای ثبت، معمولاً سریع تر از رسیدگی در دادگاه است.
• هزینه کمتر در ابتدا: هزینه های اولیه در اجرای ثبت، اغلب کمتر از هزینه های دادرسی در دادگاه است.
• عدم نیاز به تشکیل جلسه دادگاه: در صورت همکاری وراث یا وجود اموال قابل توقیف، نیازی به مراجعه به دادگاه و طی جلسات متعدد آن نیست.

مراحل گام به گام این روش به شرح زیر است:

1. مراجعه به دفترخانه تنظیم کننده عقد یا اداره ثبت اسناد: زن با در دست داشتن اصل سند ازدواج و گواهی فوت، به دفترخانه ای که عقد ازدواج در آن به ثبت رسیده یا به اداره ثبت اسناد و املاک محل اقامت متوفی مراجعه می کند.
2. درخواست صدور اجرائیه مهریه: زن درخواست صدور اجرائیه برای وصول مهریه خود را ارائه می دهد.
3. ابلاغ اجرائیه به وراث: اجرائیه مهریه به تمامی وراث قانونی متوفی ابلاغ می شود.
4. مهلت ۱۰ روزه برای پرداخت توسط وراث: ورثه، ۱۰ روز مهلت دارند تا مهریه را پرداخت کنند یا ترکه را معرفی نمایند.
5. توقیف اموال متوفی در صورت عدم پرداخت: در صورت عدم پرداخت یا عدم همکاری ورثه، اداره ثبت نسبت به توقیف اموال متوفی که شناسایی شده اند، اقدام می کند. این اموال سپس از طریق مزایده به فروش رسیده و مهریه زن از محل آن پرداخت می شود.

روش دوم: مطالبه مهریه از طریق دادگاه (در صورت عدم موفقیت اجرای ثبت یا پیچیدگی پرونده)

در برخی موارد، مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت به دلایلی مانند عدم وجود ترکه مشخص، اختلاف شدید بین وراث، یا عدم همکاری آن ها ممکن نیست. در این شرایط، مراجعه به دادگاه خانواده، مسیر قانونی بعدی است.

زمان مناسب برای اقدام از طریق دادگاه:

• در صورتی که ترکه مشخص و قابل توقیفی وجود نداشته باشد و نیاز به شناسایی اموال از طریق مراجع قضایی باشد.
• اگر اختلاف بین وراث بر سر میزان ترکه یا نحوه پرداخت مهریه وجود داشته باشد.
• هنگامی که وراث همکاری لازم را ندارند و یا سعی در مخفی کردن اموال متوفی دارند.

مراحل گام به گام این روش به شرح زیر است:

1. تنظیم و ثبت دادخواست مطالبه مهریه: زن باید یک دادخواست حقوقی با عنوان مطالبه مهریه تنظیم و آن را به طرفیت تمامی وراث متوفی در دادگاه خانواده محل اقامت متوفی یا یکی از ورثه ثبت کند.
2. پرداخت هزینه دادرسی: برای ثبت دادخواست، باید هزینه دادرسی پرداخت شود که معمولاً در مورد مهریه وجه رایج، ۳.۵ درصد از مبلغ مهریه (یا ارزش تخمینی سکه/اموال) است.
3. تشکیل جلسات دادگاه و ارائه مستندات: پس از ثبت دادخواست، دادگاه جلساتی را برای رسیدگی به پرونده تشکیل می دهد. زن و وراث فرصت دارند تا مدارک، مستندات و دفاعیات خود را ارائه دهند.
4. صدور حکم و پیگیری اجرای حکم: پس از بررسی های لازم، دادگاه حکم مقتضی را صادر می کند. در صورت صدور حکم به نفع زن، او می تواند از طریق واحد اجرای احکام دادگستری، برای شناسایی و توقیف اموال متوفی و وصول مهریه اش اقدام کند.

نکات مهم در مورد ترکه و وصول مهریه

در فرآیند مطالبه مهریه پس از فوت شوهر، درک صحیح از مفاهیم مرتبط با ترکه و نحوه مدیریت آن بسیار حائز اهمیت است. این آگاهی به زن کمک می کند تا با دیدی روشن تر، حقوق خود را پیگیری کند.

• چگونگی استعلام و شناسایی اموال متوفی: در بسیاری از موارد، زن اطلاعات کاملی از تمامی اموال همسرش ندارد. از طریق دادگاه و با دستور قضایی، امکان استعلام از مراجع مختلف مانند سازمان ثبت اسناد و املاک (برای املاک و سهام شرکت ها)، بانک ها (برای حساب های بانکی)، بورس (برای سهام بورسی) و راهنمایی و رانندگی (برای خودرو) وجود دارد تا تمامی اموال متوفی شناسایی شوند.
• اهمیت مسدود کردن و توقیف به موقع اموال: برای جلوگیری از نقل و انتقال اموال متوفی توسط وراث (پیش از پرداخت دیون)، بسیار مهم است که به محض شروع فرآیند مطالبه، درخواست توقیف یا مهر و موم ترکه داده شود. این اقدام می تواند از هدر رفتن اموالی که قرار است برای پرداخت مهریه استفاده شوند، جلوگیری کند.
• مفهوم وراث قانونی و لزوم طرف دعوا قرار دادن همه آن ها: در دعاوی مربوط به ترکه، تمامی وراث قانونی متوفی باید به عنوان خوانده (طرف دعوا) قرار گیرند. این موضوع اهمیت دارد تا حکم دادگاه برای همه ورثه لازم الاجرا باشد و در آینده مشکلات جدیدی ایجاد نشود.

پاسخ به سوالات رایج و ابهامات حقوقی خاص

مواجهه با فوت همسر و پیگیری حقوقی مهریه، سوالات و ابهامات زیادی را در ذهن ایجاد می کند. در این بخش، به برخی از رایج ترین این پرسش ها و پاسخ های حقوقی دقیق آن ها پرداخته می شود.

آیا نزدیکی (تمکین) در مطالبه مهریه بعد از فوت شوهر تأثیری دارد؟

خیر، تحقق یا عدم تحقق نزدیکی (تمکین) میان زن و شوهر هیچ تأثیری در حق مطالبه تمام مهریه پس از فوت شوهر ندارد. مطابق قانون مدنی، به محض وقوع عقد نکاح، زن مالک تمامی مهریه می شود. بنابراین، چه زن و شوهر با یکدیگر نزدیکی کرده باشند و چه نکرده باشند، پس از فوت شوهر، زن حق دارد کل مهریه خود را از ترکه متوفی مطالبه کند. این موضوع با حالتی که طلاق در زمان حیات زوج و قبل از نزدیکی واقع شود، متفاوت است که در آن صورت زن تنها مستحق نصف مهریه است.

آیا می توان مهریه را از پدر شوهر یا سایر بستگان متوفی مطالبه کرد؟

پاسخ دقیق این سوال خیر است، مگر در دو صورت خاص. اصولا مهریه دینی است بر گردن خود مرد و پس از فوت او، این دین از محل ترکه خودش قابل پرداخت است و ورثه هیچ مسئولیتی برای پرداخت آن از اموال شخصی خودشان ندارند. بنابراین، زن نمی تواند مهریه را از پدرشوهر، مادرشوهر یا سایر بستگان همسر متوفی مطالبه کند. اما دو استثنا وجود دارد:

1. ضمانت پدرشوهر یا بستگان: اگر پدرشوهر یا فرد دیگری در زمان عقد، پرداخت مهریه را ضمانت کرده باشد (کفیل شده باشد)، در این صورت زن می تواند پس از فوت شوهر، مهریه را از ضامن مطالبه کند. این ضمانت باید کتبی و رسمی باشد.
2. ارثیه به شوهر از پدرشوهر: اگر پدرشوهر قبل از پسرش (شوهر زن) فوت کرده باشد و اموالی به عنوان ارث به پسر رسیده باشد، در این صورت، آن ارثیه جزو ترکه متوفی محسوب می شود و زن می تواند مهریه اش را از همان اموال ارثیه ای که به شوهرش رسیده بود، مطالبه کند.

تکلیف مهریه زن دوم یا سوم بعد از فوت شوهر چیست؟

از نظر قانونی، تمامی زنان دائم متوفی (چه زن اول، چه دوم، یا سوم)، در مطالبه مهریه حقوقی کاملاً یکسان دارند. فوت شوهر به معنای سقوط حق مهریه هیچ یک از زوجات نیست. هر یک از آن ها می توانند به طور جداگانه مهریه خود را از ترکه متوفی مطالبه کنند. اگر ترکه کافی باشد، مهریه تمامی زنان به صورت کامل پرداخت خواهد شد. اگر ترکه برای پرداخت مهریه همه زنان کفایت نکند، در این صورت به نسبت میزان مهریه هر کدام، از ترکه برداشت خواهد شد.

نکته مهم این است که این برابری در مطالبه مهریه، با سهم الارث متفاوت است. زوجات دائم، علاوه بر مهریه، از سهم الارث نیز برخوردارند، اما سهم الارث آن ها در صورت تعدد زوجات، به نسبت تعیین شده در قانون تقسیم می شود.

اگر زن پس از فوت شوهر ازدواج مجدد کند، حق مهریه او چه می شود؟

ازدواج مجدد زن پس از فوت همسرش هیچ تأثیری بر حق مطالبه مهریه او از ترکه همسر متوفی ندارد. حق مهریه به محض عقد نکاح برای زن ایجاد شده و ازدواج مجدد او، این حق را از بین نمی برد. بنابراین، زنی که پس از فوت همسرش ازدواج مجدد می کند، همچنان می تواند مهریه خود را از ترکه همسر سابقش مطالبه و دریافت کند.

تکلیف مهریه در صورت فوت زن قبل از مطالبه مهریه چه می شود؟ (رفع تناقض با رقبا)

اینجا یکی از نکات مهم و گاه محل تناقض در محتواهای حقوقی است. باید به وضوح بیان کرد که مهریه، مالی است که به محض عقد نکاح، به مالکیت زن درمی آید. اگر زن پس از عقد نکاح و در طول زندگی مشترک، قبل از مطالبه یا دریافت کامل مهریه اش، فوت کند، مهریه او به ورثه اش منتقل می شود. این بدان معناست که ورثه زن (مثلاً فرزندان یا پدر و مادر او) می توانند مهریه او را از شوهر (اگر در قید حیات باشد) یا از ترکه شوهر (اگر او نیز فوت کرده باشد) مطالبه کنند. این اصل، مطابق قواعد عمومی ارث است که اموال متوفی به ورثه او منتقل می شود و مهریه نیز از این قاعده مستثنی نیست.

این موضوع با فرض فوت شوهر و مطالبه زن، متفاوت است و باید این دو حالت را از یکدیگر تفکیک کرد تا ابهامی باقی نماند.

آیا به مهریه زن بعد از فوت شوهر مالیات تعلق می گیرد؟

خیر، به مهریه زن مالیات تعلق نمی گیرد. مهریه، مطابق قوانین مالیاتی کشور، به عنوان یکی از دیون ممتاز محسوب شده و از مالیات بر ارث یا هرگونه مالیات دیگری معاف است. این معافیت، با هدف حمایت از حقوق زنان و جایگاه مهریه در نظام حقوقی و شرعی، در نظر گرفته شده است. بنابراین، زنی که مهریه خود را پس از فوت همسر مطالبه می کند، نیازی به پرداخت مالیات بابت آن نخواهد داشت.

در صورت عدم وجود ترکه کافی یا ورشکستگی متوفی، وضعیت مهریه چگونه است؟

همانطور که پیش تر نیز اشاره شد، مهریه تنها تا میزان مجموع اموال (ترکه) باقی مانده از متوفی قابل وصول است. اگر از متوفی هیچ مالی (ترکه) باقی نمانده باشد یا اموال موجود کمتر از میزان مهریه زن باشد، زن تنها می تواند به همان میزان ترکه موجود، مهریه خود را دریافت کند. در این صورت، برای باقی مانده مهریه، زن نمی تواند مطالبه ای از ورثه داشته باشد، زیرا ورثه در قبال دیون متوفی بیش از میزان ترکه، مسئولیتی ندارند.

در موارد ورشکستگی متوفی نیز همین قاعده برقرار است؛ یعنی مهریه از محل اموال موجود متوفی (پس از رسیدگی به وضعیت ورشکستگی) پرداخت می شود و اگر اموالی باقی نماند، حق زن برای مطالبه مهریه ساقط نخواهد شد، اما امکان وصول آن وجود نخواهد داشت. این شرایط، هرچند سخت و ناامیدکننده است، اما بیانگر حدود مسئولیت ورثه و محدودیت های قانونی در خصوص دیون متوفی است.

نتیجه گیری

در مسیر پرپیچ و خم از دست دادن عزیزان و سپس مواجهه با مسائل حقوقی، درک و آگاهی از حقوق قانونی، همچون نوری در تاریکی می تواند راهگشا باشد. مهریه زن بعد از فوت شوهر، موضوعی است که ابهامات زیادی را در خود جای داده، اما با شفاف سازی مبانی قانونی، نحوه محاسبه و مراحل مطالبه، می توان به زنان در احقاق حق خود کمک کرد.

نکات کلیدی که در این مقاله مورد بررسی قرار گرفتند، نشان دادند که مهریه به عنوان یک دین ممتاز، حتی پس از فوت شوهر نیز پابرجاست و زن می تواند آن را از ترکه متوفی مطالبه کند. مهم ترین تفاوت در این شرایط، مبنای محاسبه مهریه وجه رایج است که بر اساس شاخص سال فوت شوهر تعیین می شود، در حالی که مهریه سکه و سایر اموال غیروجه رایج، بر مبنای نرخ روز مطالبه محاسبه می گردد. همچنین، روش های مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت و دادگاه، با مزایا و مراحل خاص خود، مسیرهای قانونی موجود برای زن هستند.

هرچند این راهنما سعی در پوشش جامع موضوع داشته است، اما پیچیدگی های حقوقی و شرایط خاص هر پرونده، ضرورت مشورت با وکیل متخصص خانواده را ایجاب می کند. اقدام آگاهانه و به موقع، می تواند به زنان کمک کند تا در این دوران دشوار، حق قانونی خود را به درستی و با کمترین دغدغه احقاق نمایند و با اطمینان خاطر بیشتری آینده خود را مدیریت کنند.