مسجد جامع بازار سنتی همدان

مسجد جامع بازار سنتی همدان، قلب تپنده تاریخ، مذهب و تجارت در پایتخت تاریخ و تمدن ایران، نه تنها یک مکان عبادی، بلکه نمادی از پیوند ناگسستنی ارزش های دینی با حیات اجتماعی و اقتصادی این شهر باستانی است. این بنای کهن، دروازه ای به سوی گذشته ای پرشور را به روی هر بازدیدکننده ای می گشاید.

همدان، با قدمت دیرینه و جایگاه محوری خود در تاریخ ایران، همواره کانون تمدن و فرهنگ بوده است. در میان بافت کهن این شهر، بازار سنتی همدان همچون شریانی حیاتی، نبض تجارت و زندگی روزمره را در خود نگاه داشته است. در دل این بازار پرهیاهو، مسجد جامع بازار سنتی همدان با شکوه و آرامشی خاص، قرن هاست که شاهد رخدادهای بی شماری بوده و نقش محوری در پیوند دین، فرهنگ و اقتصاد ایفا کرده است. این مسجد تنها یک سازه آجری نیست؛ گویی هر آجر آن حکایتی از دوران های سپری شده دارد، از روزهایی که تجار در کنار روحانیون به مبادله کالا و اندیشه می پرداختند و مهم ترین تصمیمات شهر در سایه مناره های آن اتخاذ می شد.

مسجد جامع بازار سنتی همدان کجاست؟ موقعیت و دسترسی

مسجد جامع بازار سنتی همدان، در موقعیتی استراتژیک و در قلب بافت تاریخی و تجاری شهر همدان قرار گرفته است. این بنای مهم در خیابان اکباتان، در نزدیکی میدان امام خمینی (میدان مرکزی شهر) واقع شده و به سادگی در دسترس بازدیدکنندگان قرار دارد. گویی که خود بازار، راهی پیچ در پیچ اما دلنشین برای رسیدن به این گوهر معماری فراهم آورده است.

آدرس دقیق

آدرس دقیق این مکان تاریخی، خیابان اکباتان، نزدیک میدان امام خمینی است. موقعیت آن در بافت متراکم و پرجنب وجوش بازار سنتی همدان، به بازدیدکننده فرصت می دهد تا پیش یا پس از زیارت مسجد، در میان راسته ها و دالان های بازار قدم بزند و در گنجینه ای از تاریخ و فرهنگ غرق شود. برای یافتن آن، کافی است خود را به میدان امام همدان برسانید و سپس با کمی پیاده روی در راسته های منشعب از آن، این مسجد با شکوه را خواهید یافت.

اهمیت موقعیت

قرار گرفتن مسجد جامع در مرکز بازار، اهمیت آن را دوچندان می کند. این مکان در گذشته تنها برای عبادت نبود، بلکه به محلی برای گردهمایی بازرگانان، حل و فصل اختلافات، و حتی اتخاذ تصمیمات مهم اقتصادی و اجتماعی تبدیل شده بود. نزدیکی آن به چهارسوها، راسته های اصلی (مانند بازار نخود بریزها، بازار قنادها) و کاروانسراهای مهمی همچون کاروانسرای گلشن، شریفیه و میرزا کاظم، نشان می دهد که مسجد قلب تپنده اقتصاد و جامعه همدان بوده است. این پیوند ناگسستنی میان فضای عبادی و عرصه تجارت، بازتابی از هویت تاریخی شهرهای کهن ایران زمین است.

مسیرهای دسترسی

دسترسی به مسجد جامع بازار سنتی همدان برای گردشگران بسیار آسان است. از نقاط مختلف شهر می توان با استفاده از وسایل حمل ونقل عمومی یا تاکسی خود را به میدان امام خمینی رساند. از میدان امام، پیاده روی تا مسجد تنها چند دقیقه زمان می برد. فضای داخلی بازار، به ویژه در ساعات پرتردد، ممکن است با ازدحام همراه باشد؛ از این رو، پیاده روی بهترین راه برای لذت بردن از فضای سنتی و تاریخی منطقه است. برای کسانی که با خودرو شخصی سفر می کنند، چندین پارکینگ عمومی در اطراف میدان امام و خیابان های منتهی به بازار وجود دارد که می توان خودرو را در آنجا پارک کرد و سپس پیاده به سمت مسجد حرکت کرد. این نزدیکی به وسایل حمل و نقل عمومی و امکانات رفاهی، تجربه بازدید را برای هر کسی دلپذیرتر می سازد.

گذری بر تاریخ: از ریشه های کهن تا شکوه قاجار

مسجد جامع بازار سنتی همدان، گواهی بر تاریخ پرفراز و نشیب این شهر است. این بنا که امروز می بینیم، ریشه هایی عمیق در دل قرون دارد، حتی اگر شکل فعلی آن به دوره های متأخرتر تعلق داشته باشد. تاریخ هر وجب از آن، داستانی را روایت می کند، از روزهای نخستین اسلام در ایران تا دوران پررونق قاجار.

قدمت بنا

شواهد تاریخی موجود، قدمت بنای فعلی مسجد جامع بازار سنتی همدان را به دوره قاجار نسبت می دهند. کتیبه ای در ایوان جنوبی مسجد، تاریخ ۱۲۵۳ قمری را نشان می دهد و بر سنگاب دهلیز غربی نیز تاریخ ۱۲۵۱ قمری حک شده است. این تاریخ ها، به روشنی به دوران حکومت محمدشاه قاجار و اوایل فتحعلی شاه قاجار اشاره دارند. این دوره، اوج بازسازی و گسترش بسیاری از بناهای مذهبی در سراسر ایران بود و مسجد جامع همدان نیز از این قاعده مستثنی نبود.

احتمال وجود بنای قدیمی تر

با وجود قدمت قاجاری بنای فعلی، بسیاری از پژوهشگران و تاریخ دانان معتقدند که در محل کنونی مسجد، بنایی کهن تر وجود داشته است. نقل است که این مسجد در گذشته به نام هایی چون مسجد عتیق یا مسجد اعظم خوانده می شد که خود گواهی بر ریشه های عمیق تر آن در تاریخ همدان است. برخی نظریات، بنیان اولیه آن را به قرون اولیه اسلامی و حتی دوران سامانیان نسبت می دهند. همدان از نخستین شهرهایی بود که اسلام را پذیرفت و طبیعتاً وجود مسجدی جامع در آن از همان ابتدا ضروری بود. این گمانه زنی ها بر اهمیت استراتژیک این مکان در طول تاریخ تأکید دارد، جایی که همواره مرکزی برای تجمع، تجارت و عبادت بوده است.

بانیان و مرمت ها

هرچند در کتیبه های اصلی مسجد نام بانی اصلی به صراحت ذکر نشده است، اما در دست نوشته ای که در مسجد نگهداری می شود، از آخوند ملاحسین اردستانی به عنوان بانی یکی از شبستان ها یاد شده است. همچنین، بر سنگاب مسجد، نام واقف آن محمدخان به چشم می خورد. این بنا در طول تاریخ بارها مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است، به ویژه در دوران صفویه و قاجار که بیشترین تغییرات را به خود دید. این مرمت ها و اضافات، گویی هر بار لایه ای جدید از تاریخ را بر پیکر مسجد افزوده اند و آن را به پدیده ای چندوجهی تبدیل کرده اند که داستان های بسیاری را در خود پنهان دارد.

نقش تاریخی مسجد

نقش مسجد جامع فراتر از یک مکان عبادی ساده بود. همدان به دلیل قرار گرفتن در مسیر جاده ابریشم، همواره یکی از اصلی ترین شهرهای تجاری ایران محسوب می شد. مسجد جامع در دل این بازار پرجنب وجوش، به مرکزی برای تجمع بازرگانان، مکانی برای حل و فصل مسائل تجاری و حتی نقطه ای برای تصمیم گیری های مهم شهری و منطقه تبدیل شده بود. بازاریان در سایه این مسجد، نه تنها به عبادت می پرداختند، بلکه روابط تجاری خود را گسترش می دادند و به مسائل اجتماعی و مذهبی جامعه خود رسیدگی می کردند. این پیوند عمیق بین دین و تجارت، جلوه ای از تمدن اسلامی در ایران بود که مسجد را به قلب تپنده شهر تبدیل می کرد.

ثبت ملی

با درک اهمیت تاریخی و معماری این بنا، مجموعه تاریخی بازار سنتی همدان و به تبع آن مسجد جامع بازار سنتی همدان، در تاریخ ۳۰ خرداد ۱۳۷۷ با شماره ۲۰۸۷ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. این ثبت ملی، گامی مهم در جهت حفظ و نگهداری این میراث ارزشمند برای نسل های آینده است، تا هر کسی که قدم در این مکان می گذارد، بتواند عظمت گذشته و پیوند ناگسستنی آن با هویت امروز ایران را لمس کند.

مسجد جامع بازار سنتی همدان، تنها یک مکان عبادی نیست؛ گویی هر آجر آن حکایتی از دوران های سپری شده دارد و نمادی از پیوند ناگسستنی دین، فرهنگ و اقتصاد در قلب تمدن کهن ایران است.

معماری مسجد جامع بازار سنتی همدان: تلفیقی از سادگی و عظمت

معماری مسجد جامع بازار سنتی همدان، نمونه ای درخشان از هنر معماری دوره قاجار است که با سادگی و عظمت خود، هر بیننده ای را تحت تأثیر قرار می دهد. این بنا، با سازگاری هوشمندانه با اقلیم سردسیری همدان و در عین حال حفظ اصول معماری اسلامی، نمایانگر نبوغ مهندسان و هنرمندان گذشته است.

سبک معماری

مسجد جامع بازار سنتی همدان به سبک مساجد دوره قاجار، به ویژه مساجد شبستان ستون دار ساخته شده است. این سبک، شباهت هایی به مساجد معاصر خود در شهرهایی نظیر تهران و قزوین دارد که بر استفاده از فضاهای وسیع و ستون های متعدد برای ایجاد شبستان های بزرگ تأکید می کند. ویژگی اصلی این سبک، سادگی در فرم و تزیینات و تکیه بر کاربری و استحکام است. معماری مسجد با پلانی مربع مستطیل و به شکل چهار ایوانی ناقص طراحی شده، که البته با گذشت زمان و تغییرات، بخش هایی از آن دستخوش دگرگونی شده اند.

بخش های اصلی

ساختمان مسجد جامع همدان از نظر معماری از بخش های گوناگون و مرتبطی تشکیل شده است که هر یک کاربری و زیبایی خاص خود را دارند:

• صحن: مسجد دارای صحنی وسیع و مستطیل شکل است که در میان سه ایوان در جهت های جنوبی، شرقی و شمالی قرار گرفته و فضای باز مرکزی مسجد را تشکیل می دهد. این صحن، محل تجمع نمازگزاران و همچنین نقطه ای برای تنفس در دل شلوغی بازار است.
• ایوان ها: سه ایوان اصلی در جهات جنوبی، شرقی و شمالی، شکوه خاصی به مسجد بخشیده اند. ایوان جنوبی، با کتیبه تاریخی خود، اهمیت ویژه ای دارد و به سمت قبله قرار گرفته است. ایوان ها، فضایی نیمه باز را فراهم می کنند که هم از نور طبیعی بهره مند است و هم سایه ساری برای آسایش بازدیدکنندگان.
• شبستان ها: شبستان ستون دار، یکی از مهم ترین بخش های مسجد است که با ستون های متعدد و سقف های گنبدی شکل خود، فضایی عظیم و آرامش بخش برای اقامه نماز فراهم می آورد. این شبستان ها به دلیل تزیینات آجرکاری و کاشی کاری های ساده اما دلنشین، جلوه ای معنوی دارند.
• گنبدخانه و گنبد تک پوش آجری: مسجد جامع همدان تنها نمونه از مساجد گنبددار با قدمت تاریخی در بافت شهری همدان محسوب می شود. گنبد تک پوش آجری آن، از لحاظ معماری و ایستایی، ویژگی های خاص خود را دارد و یکی از نمادهای اصلی این بنا به شمار می رود.
• مناره ها و گلدسته ها: مسجد دارای مناره هایی در ایوان شمالی و همچنین مناره هایی در ورودی شمال شرقی است. این مناره ها، به عنوان نشانه های بصری، مسجد را از دوردست ها قابل تشخیص می کنند و شکوه آن را افزایش می دهند.
• حجره ها و دهلیزها: در اطراف صحن و شبستان ها، حجره ها و دهلیزهایی نیز وجود دارند. دهلیز غربی، که سنگاب تاریخی مسجد در آن قرار گرفته، از اهمیت ویژه ای برخوردار است و به عنوان یک راهرو برای دسترسی به بخش های مختلف عمل می کند.

مصالح و تزیینات

در ساخت مسجد جامع بازار سنتی همدان، بیشتر از مصالح بومی و مقاوم نظیر آجر، سنگ و ساروج استفاده شده است. تزیینات فضای داخلی شبستان ها و ایوان ها عمدتاً شامل آجرکاری های ساده اما ظریف، کاشی کاری های هندسی و کتیبه های مذهبی با خطوط نستعلیق و ثلث است. این تزیینات، در عین سادگی، زیبایی و معنویت خاصی به فضای مسجد بخشیده اند و هنر معماری ایرانی-اسلامی را به نمایش می گذارند.

تغییرات معاصر

با گذشت زمان و نیازهای جدید شهرسازی، مسجد جامع همدان نیز دستخوش تغییراتی شده است. احداث خیابان اکباتان در دهه های گذشته در سمت شمالی بنا، تا حدودی بافت اطراف مسجد را تحت تأثیر قرار داده و ورودی های جدیدی برای آن ایجاد کرده است. مناره های ایوان شمالی و سردر و مناره های ورودی شمال شرقی مسجد نیز از ساخته های دوره معاصر هستند که با حفظ اصالت کلی بنا، به آن اضافه شده اند.

سازگاری با اقلیم

همدان به شهری با زمستان های بسیار سرد و تابستان های معتدل شهرت دارد. معماری مسجد جامع با توجه به این ویژگی های اقلیمی طراحی شده است. استفاده از دیوارهای ضخیم آجری، طاق ها و گنبدهای آجری، و سقف های بلند در شبستان ها، به حفظ گرمای داخلی در فصول سرد و خنکی در فصول گرم کمک می کند. این سازگاری با اقلیم، نشان از دانش بومی و تجربه طولانی معماران ایرانی در ساخت بناهای مذهبی دارد که رفاه حال نمازگزاران و ماندگاری بنا را تضمین می کند.

نقش و اهمیت مسجد جامع در پویایی بازار سنتی همدان

مسجد جامع بازار سنتی همدان، تنها مکانی برای عبادت نیست؛ این بنا در طول قرون، نقشی فراتر از یک فضای مذهبی ایفا کرده و به قلب تپنده حیات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی بازار سنتی همدان تبدیل شده است. ارتباط ناگسستنی این دو عنصر، داستانی از همزیستی عمیق دین و زندگی روزمره در فرهنگ ایرانی-اسلامی را روایت می کند.

مرکزیت اجتماعی و مذهبی

مسجد جامع، کانون اصلی گردهمایی های مذهبی، اجتماعی و حتی صنفی بازاریان بوده است. در گذشته، پیش از گسترش نهادهای دولتی و اداری مدرن، بسیاری از امور مربوط به جامعه بازاری، از جمله صدور مجوزها، رسیدگی به شکایات و حتی حل و فصل اختلافات، در این مکان صورت می گرفت. نمازهای جماعت و مراسم مذهبی، فضایی برای تقویت همبستگی و وحدت میان بازاریان و مردم عادی فراهم می آورد. این مرکزیت باعث شده بود که مسجد نه تنها از نظر معنوی، بلکه از جنبه عملی نیز، محور اصلی زندگی در بازار به شمار آید.

محل تصمیم گیری

تصمیمات مهمی که بر زندگی اقتصادی و اجتماعی شهر تأثیرگذار بود، اغلب در مسجد جامع و با حضور بازاریان برجسته، علما و بزرگان شهر اتخاذ می شد. این مکان، تریبونی برای اعلام احکام مذهبی، قوانین تجاری و حتی اخبار مهم بود. گردهمایی ها و مشاوره هایی که در اینجا برگزار می شد، به حل مسائل و رفع مشکلات کمک می کرد و مسجد را به نمادی از مدیریت مدنی و اقتصادی در همدان تبدیل می ساخت. می توان تصور کرد که چگونه صدای گفت وگوها و بحث ها در کنار صدای اذان، در این فضای مقدس طنین انداز می شد و سرنوشت شهر را رقم می زد.

پیوند دین و تجارت

فلسفه وجودی مسجد در دل بازار، ریشه در بینش عمیق فرهنگ ایرانی-اسلامی دارد که تجارت و کسب و کار را فعالیتی مقدس و توأم با ارزش های اخلاقی می داند. در این دیدگاه، بازار تنها محلی برای مبادله کالا نیست، بلکه عرصه تجلی عدالت، انصاف و برکت الهی است. مسجد جامع با حضور خود در این فضا، پیوندی ناگسستنی بین فعالیت های تجاری و ارزش های دینی ایجاد می کند. این پیوند باعث می شد که فعالیت های اقتصادی، در چارچوبی اخلاقی و مذهبی صورت گیرد و بازاریان خود را در محضر خداوند و جامعه مسئول بدانند.

فضای آرامش و معنویت

در هیاهوی روزمره و شلوغی بازار، مسجد جامع همچون پناهگاهی از آرامش و معنویت عمل می کند. بازاریان و خریداران می توانستند در هر لحظه، با ورود به صحن مسجد، از ازدحام بیرون فاصله بگیرند و در فضایی آرام به عبادت، تأمل یا استراحت بپردازند. این مسجد، فضایی برای بازیابی روح و جان در میان شتاب زندگی اقتصادی بود و به عنوان یک لنگرگاه معنوی، به حفظ تعادل روحی جامعه بازاری کمک می کرد.

بازتاب این نقش در بافت فیزیکی بازار

موقعیت مکانی مسجد در نزدیکی چهارسوهای اصلی و راسته های مهم بازار، بازتابی فیزیکی از نقش محوری آن است. کاروانسراهایی مانند گلشن، شریفیه و میرزا کاظم که در اطراف مسجد قرار گرفته اند، نشان می دهند که تجار و مسافران بلافاصله پس از ورود به بازار، به مسجد دسترسی داشتند. این چیدمان، به طور هوشمندانه ای طراحی شده بود تا هم سهولت دسترسی را فراهم کند و هم اهمیت مسجد را به عنوان نقطه کانونی حیات بازار برجسته سازد. بازدید از این مجموعه، حس حرکت در رگ های یک ارگانیسم زنده را به بازدیدکننده منتقل می کند، جایی که هر بخش به دیگری پیوسته است.

حضور مسجد جامع در دل بازار، بیانگر پیوند عمیق میان ارزش های دینی و حیات اقتصادی در تاریخ ایران است؛ جایی که کسب و کار نیز با برکت و معنویت آمیخته می شد.

بهترین زمان بازدید و نکات کاربردی

بازدید از مسجد جامع بازار سنتی همدان، تجربه ای است که در هر فصلی زیبایی خاص خود را دارد، اما دانستن بهترین زمان و نکات کاربردی می تواند این تجربه را دلپذیرتر سازد.

بهترین فصول

همدان شهری کوهستانی است که زمستان های سرد و پربرفی دارد. در این فصل، منظره مسجد و بازار پوشیده از برف، جلوه ای بی نظیر و خاص پیدا می کند که برای علاقه مندان به عکاسی و طبیعت گردی در سرما، بسیار جذاب است. اما برای تجربه آب وهوایی معتدل و دلنشین، فصل تابستان بهترین زمان برای سفر به همدان و بازدید از این بناست. هوای ملایم و دلپذیر همدان در تابستان، قدم زدن در بازار و بازدید از مسجد را بسیار لذت بخش می کند.

فصل های بهار و پاییز نیز با رنگارنگی طبیعت و آب وهوای خنک و مطبوع، برای بازدید از مسجد جامع بازار سنتی همدان بسیار مناسب هستند. در این فصول، می توان از هوای دلنشین و مطبوع همدان نهایت استفاده را برد و تجربه سفر را با زیبایی های طبیعی آن درآمیخت.

ساعات بازدید

مسجد جامع همدان، به عنوان یک مکان عبادی فعال، معمولاً در طول روز برای بازدید عموم باز است. با این حال، بهتر است قبل از بازدید، از ساعات دقیق باز بودن آن اطمینان حاصل کنید، به ویژه در ایام خاص مذهبی یا مناسبت ها. به طور کلی، مسجد از اوایل صبح تا غروب آفتاب پذیرای نمازگزاران و بازدیدکنندگان است.

آداب بازدید

هنگام بازدید از مسجد، رعایت شئونات مذهبی و احترام به فضای مقدس آن ضروری است. پوشش مناسب (رعایت حجاب برای بانوان و پوشش متین برای آقایان)، حفظ سکوت و آرامش در فضای مسجد، و پرهیز از رفتارهای مزاحم، از جمله آداب مهمی است که باید رعایت شود. همچنین، از عکاسی با فلش خودداری کنید تا مزاحمتی برای نمازگزاران ایجاد نشود. با رعایت این نکات ساده، تجربه بازدید از مسجد، هم برای خودتان و هم برای دیگران، دلپذیرتر خواهد بود.

امکانات رفاهی اطراف

مسجد جامع در قلب بازار سنتی همدان واقع شده است و از این رو، امکانات رفاهی متنوعی در اطراف آن در دسترس است. رستوران های سنتی با غذاهای محلی همدان، چایخانه های دنج، و فروشگاه های متعدد برای خرید سوغاتی، همگی در نزدیکی مسجد قرار دارند. این امکانات به بازدیدکنندگان اجازه می دهد تا پس از یک گشت وگذار فرهنگی، از طعم غذاهای محلی همدان لذت ببرند و خاطره ای خوش از سفر خود به یادگار ببرند. دسترسی آسان به سرویس های بهداشتی و دستگاه های خودپرداز نیز از دیگر مزایای موقعیت این مسجد است.

گردش در اطراف مسجد: جاذبه های همجوار بازار سنتی همدان

بازدید از مسجد جامع بازار سنتی همدان، تنها آغاز یک سفر اکتشافی در دل تاریخ و فرهنگ این شهر است. اطراف این مسجد، گنجینه ای از جاذبه های گردشگری نهفته است که هر کدام داستان ها و زیبایی های خاص خود را دارند. قدم زدن در این منطقه، تجربه ای بی نظیر از آشنایی با لایه های مختلف تمدن همدان را برای بازدیدکننده رقم می زند.

بازار سنتی همدان

همان طور که گفته شد، مسجد جامع در قلب بازار سنتی همدان قرار دارد. این بازار با وسعت ۳۰ هکتاری و بیش از ۴۰ راسته و ۲۶ سرا و کاروانسرا، یکی از بزرگ ترین و قدیمی ترین بازارهای ایران است. قدم زدن در راسته های تو در توی آن، گویی سفر به گذشته ای دور است که هر گوشه ای از آن، حکایتی از تاریخ تجارت و زندگی مردم همدان دارد.

• راسته های مهم و معروف: بازار سنتی همدان از راسته های تخصصی متعددی تشکیل شده است که هر یک به کالایی خاص اختصاص دارند. از جمله این راسته ها می توان به بازار زرگرها (برای طلا و جواهرات)، بازار گلشن (برای پوشاک و اجناس گران قیمت)، بازار نخودبریزها (عطاری و خواربار)، بازار قنادها (شیرینی و آجیل)، بازار بزازها (پارچه و منسوجات)، بازار صحاف خانه (کتاب و نوشت افزار)، بازار کفش دوزخانه (کیف و کفش)، بازار صندوق سازها (لوازم خانگی)، بازار چاقوسازها (تعمیر و ساخت چاقو)، بازار علاق بندها (وسایل دست ساز فلزی) و بازار شیشه فروش ها (شیشه و ابزار) اشاره کرد.
• کاروانسراهای برجسته: این بازار تاریخی حدود ۱۲۰ کاروانسرا را در خود جای داده بود که امروزه بسیاری از آن ها تغییر کاربری داده اند. از معروف ترین آن ها می توان به کاروانسرای گلشن (قدیمی ترین و پررونق ترین در دوره صفویه و قاجار، با حجره های تجاری و اتاق های اسکان)، کاروانسرای شریفیه (با ۲۰۰۰ متر مربع مساحت و ۲۸ حجره در هر طبقه) و کاروانسرای میرزا کاظم (بزرگ ترین کاروانسرا، مرکز خریدوفروش و رفوگری فرش) اشاره کرد. این کاروانسراها، یادآور رونق جاده ابریشم و نقش همدان در تجارت بین المللی هستند.

جاذبه های نزدیک دیگر

علاوه بر بازار سنتی، چندین جاذبه تاریخی و فرهنگی دیگر در فاصله کوتاهی از مسجد جامع قرار دارند که بازدید از آن ها را تکمیل می کند:

1. آرامگاه بوعلی سینا: یکی از مشهورترین جاذبه های همدان و نماد این شهر. آرامگاه حکیم و پزشک نامدار ایرانی، ابوعلی سینا، با معماری الهام گرفته از برج گنبد قابوس، فضایی برای احترام به یکی از بزرگترین مفاخر علمی ایران است.
2. آرامگاه باباطاهر: مقبره شاعر و عارف نامی، باباطاهر عریان، در میدانی به همین نام، با باغی زیبا و آرامش بخش، مکانی برای تأمل در شعرهای دلنشین این شاعر بزرگ است.
3. موزه هگمتانه: در قلب تپه باستانی هگمتانه، این موزه آثار گرانبهایی از دوران مادها، هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان را در خود جای داده و پنجره ای به سوی تاریخ کهن همدان می گشاید.
4. امامزاده عبدالله: یکی از قطب های زیارتی و فرهنگی شهر که محل دفن احمد و عبدالله، از نوادگان امام موسی کاظم (ع)، است. این بنای مذهبی نیز در نزدیکی بازار و مسجد جامع قرار دارد.
5. کلیسای گریگوری استفان همدان: کلیسایی تاریخی متعلق به ارامنه که قدمت آن به قرن ۱۷ میلادی بازمی گردد. معماری خشتی و آجری و برج ناقوس آن، جلوه ای از همزیستی فرهنگی در این شهر را به نمایش می گذارد.
6. حمام قلعه: یک حمام تاریخی متعلق به دوره قاجار که اکنون به موزه مردم شناسی تبدیل شده است و جلوه ای از زندگی روزمره و فرهنگ گذشته همدان را به تصویر می کشد.
7. تپه هگمتانه: مهم ترین سایت باستان شناسی همدان و یکی از بزرگترین تپه های باستانی ایران که بقایای شهر باستانی هگمتانه، پایتخت مادها و سپس پایتخت تابستانی هخامنشیان را در خود پنهان کرده است.
8. گنبد علویان: اثری ارزشمند از دوره سلجوقی و ایلخانی که به دلیل تزئینات بی نظیر گچ بری و آجرکاری، از شاهکارهای معماری اسلامی ایران به شمار می رود. این گنبد نیز در فاصله کمی از بازار و مسجد جامع قرار دارد.

سوغاتی ها

بازار سنتی همدان بهترین مکان برای تهیه سوغاتی های معروف این شهر است. از جمله محبوب ترین سوغاتی ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سفال: همدان به عنوان پایتخت سفال ایران شناخته می شود و انواع ظروف سفالی، از سنتی تا مدرن، در بازار یافت می شوند.
• فرش، تابلوفرش و قالیچه: هنر بافت فرش در همدان قدمتی دیرینه دارد و طرح ها و رنگ های متنوعی از فرش های دستباف را می توان در بازار یافت.
• چرم: محصولات چرمی همدان، به ویژه کیف، کفش و لباس، به دلیل کیفیت بالا و طراحی های زیبا شهرت دارند.
• شیرینی و آجیل: شیرینی های سنتی مانند انگشت پیچ، کماج و انواع نان های محلی، به همراه آجیل های تازه و خوشمزه، از بهترین خوراکی هایی هستند که می توان از بازار تهیه کرد.

اقامت در همدان

برای اقامتی راحت و دسترسی آسان به بازار سنتی و مسجد جامع، هتل ها و اقامتگاه های متعددی در مرکز شهر همدان وجود دارند. برخی از معروف ترین آن ها که در نزدیکی بازار سنتی همدان قرار گرفته اند عبارتند از:

• هتل آپارتمان خاتم همدان: در میدان فلسطین و در فاصله ۱ کیلومتری بازار.
• هتل باباطاهر همدان: در ضلع شرقی آرامگاه باباطاهر و در فاصله ۱.۹۸ کیلومتری بازار.
• هتل آرین همدان: در خیابان تختی و در فاصله ۲.۵۵ کیلومتری بازار.
• هتل بوعلی همدان: در خیابان بوعلی و در فاصله ۳.۵۵ کیلومتری بازار.
• مهمان پذیر اردیبهشت همدان: در میدان امام خمینی، ابتدای خیابان شهدا و در فاصله ۴.۲۶ کیلومتری بازار.
• هتل امیران همدان: در بلوار بعثت و در فاصله ۴.۷۹ کیلومتری بازار.

همدان شهری است که با هر قدم در آن، می توان لایه های متعددی از تاریخ، فرهنگ و هنر را کشف کرد؛ از سنگفرش های بازار تا گچ بری های مسجد و آرامگاه بزرگان.

سخن پایانی: سفری به قلب تمدن همدان

مسجد جامع بازار سنتی همدان، فراتر از یک بنای تاریخی، نمادی زنده از همزیستی دین، فرهنگ و تجارت در پایتخت تاریخ و تمدن ایران است. این بنا، با معماری قاجاری و ریشه هایی کهن تر، نه تنها مکانی برای عبادت، بلکه محلی برای گردهمایی ها، تصمیم گیری ها و مرکزیت یافتن زندگی اجتماعی و اقتصادی بازاریان بوده است. قدم زدن در صحن آن و تماشای تزئینات ساده اما پرمعنایش، هر بازدیدکننده ای را به سفری در دل زمان می برد و عظمت گذشته این شهر را به نمایش می گذارد.

بازدید از این مسجد و گشت وگذار در بازار سنتی پرهیاهوی اطراف آن، فرصتی بی نظیر برای لمس نبض زندگی سنتی، آشنایی با اصناف مختلف و خرید سوغاتی های اصیل همدان است. از سفال های رنگارنگ تا چرم های نفیس و شیرینی های محلی، هر چیزی می تواند خاطره ای شیرین از این سفر را برای شما به یادگار بیاورد.

لذت کشف همدان، با بازدید از مسجد جامع بازار سنتی آن آغاز می شود، سپس به آرامگاه بزرگان، موزه های غنی و تپه های باستانی می رسد. این سفر، تنها دیدن اماکن نیست، بلکه تجربه یک حس عمیق از تاریخ، فرهنگ و تمدنی است که قرن ها در این سرزمین ریشه دوانده است. پس، برنامه سفر خود را به همدان بچینید و از این تجربه فراموش نشدنی لذت ببرید.