مختصری از تاریخ بنگلادش

آخرین به روز رسانی: 12/03/1404

خواندن این مطلب 6 دقیقه زمان میبرد

بنگلادش کشوری با تاریخی غنی و پر فراز و نشیب در جنوب آسیا واقع شده است. این سرزمین که روزگاری بخشی از بنگال باستانی بوده شاهد ظهور و سقوط امپراتوری های بزرگ دوران استعمار و مبارزات خونین برای استقلال بوده است. از تمدن های پیش از تاریخ تا دوران معاصر بنگلادش همواره نقشی مهم در تاریخ شبه قاره هند ایفا کرده است. مطالعه تاریخ بنگلادش دریچه ای به سوی شناخت فرهنگ سیاست و جامعه این کشور و منطقه پیرامون آن می گشاید. این مقاله با هدف ارائه خلاصه ای جامع از تاریخ بنگلادش از دوران باستان تا به امروز نگارش شده است. در این مسیر تلاش شده تا با پرهیز از تکرار و کلیشه گویی روایتی دقیق و جذاب از این تاریخ ارائه شود تا خوانندگان بتوانند درک عمیق تری از این سرزمین و مردم آن به دست آورند.

خلاصه تاریخ بنگلادش

تاریخ بنگلادش سرزمینی که امروز به این نام می شناسیم به هزاران سال پیش بازمی گردد. این منطقه که در دلتای حاصلخیز گنگ و براهماپوترا قرار دارد همواره محل سکونت اقوام و تمدن های گوناگون بوده است. از دوران باستان که امپراتوری های قدرتمندی چون موریا و گوپتا بر آن حکم می راندند تا دوران حکومت مسلمانان و استعمارگران اروپایی بنگلادش شاهد تحولات سیاسی اجتماعی و فرهنگی بسیاری بوده است. مبارزات مردم این سرزمین برای استقلال به ویژه در قرن بیستم نقشی تعیین کننده در شکل گیری بنگلادش امروزی داشته است.

بنگال پیش از تاریخ

کاوش های باستان شناسی نشان می دهند که سکونت انسان در منطقه بنگال به دوران مس سنگی بازمی گردد. در این دوران جوامع اولیه در کنار رودخانه ها و دریاچه ها شکل گرفتند و به کشاورزی و دامپروری مشغول بودند. یافته های باستان شناسان در محوطه هایی مانند واری-باتشور در نارسینگدی گواه این مدعا هستند. با این حال اطلاعات دقیقی از ساختار اجتماعی و سیاسی این جوامع در دست نیست. تصور می شود که اقوام گوناگونی از جمله هندو-آریایی ها دراویدی ها و مغول ها در این منطقه سکونت داشته اند و فرهنگ و تمدن های گوناگونی را به وجود آورده اند. این دوران بستری برای شکل گیری تمدن های بعدی در بنگال فراهم کرد.

دوره باستان

دوره باستان بنگال شاهد ظهور امپراتوری های بزرگ و قدرتمندی بود که تاثیرات عمیقی بر فرهنگ و تاریخ این سرزمین گذاشتند.

امپراتوری موریا

در قرن سوم پیش از میلاد امپراتوری موریا یکی از بزرگترین امپراتوری های تاریخ هند بر بخش هایی از بنگال تسلط یافت. این امپراتوری که توسط چاندراگوپتا موریا بنیان گذاری شده بود در اوج قدرت خود بخش های وسیعی از شبه قاره هند را در بر می گرفت. حکومت موریاها بر بنگال تاثیرات مهمی در زمینه اداری اقتصادی و فرهنگی بر این منطقه گذاشت. آشوکا نوه چاندراگوپتا با پذیرش آیین بودا نقش مهمی در گسترش این آیین در بنگال ایفا کرد. با این حال حکومت موریاها بر بنگال چندان طولانی نبود و پس از فروپاشی این امپراتوری بنگال بار دیگر به دست حکومت های محلی افتاد.

امپراتوری گوپتا

در قرن چهارم میلادی امپراتوری گوپتا یکی دیگر از امپراتوری های بزرگ هند بر بخش هایی از بنگال تسلط یافت. این امپراتوری که به عنوان «عصر طلایی هند» شناخته می شود دوره ای از شکوفایی فرهنگی هنری و علمی را برای بنگال به ارمغان آورد. در این دوران هنر ادبیات و فلسفه در بنگال به اوج خود رسید و آثار ارزشمندی خلق شد. گوپتاها با ترویج آیین هندو نقش مهمی در شکل گیری فرهنگ و هویت بنگالی ایفا کردند. با این حال حکومت گوپتاها نیز بر بنگال چندان پایدار نبود و در قرن ششم میلادی این امپراتوری از هم پاشید.

امپراتوری پالا

در قرن هشتم میلادی امپراتوری پالا در بنگال ظهور کرد. این امپراتوری که توسط گوپالا بنیان گذاری شده بود حدود چهار قرن بر بنگال حکومت کرد و دوره ای از ثبات و شکوفایی را برای این سرزمین به ارمغان آورد. پالاها با حمایت از آیین بودایی مهایانه و وجریانه نقش مهمی در گسترش این آیین در آسیا ایفا کردند. در دوران حکومت پالاها هنر و معماری بنگالی به اوج خود رسید و آثار ارزشمندی مانند معابد و صومعه های بودایی خلق شد. امپراتوری پالا در قرن دوازدهم میلادی با حمله سلسله سنا از بین رفت.

حکومت مسلمانان در بنگال

ورود اسلام به بنگال نقطه عطفی در تاریخ این سرزمین بود. این رویداد تاثیرات عمیقی بر فرهنگ سیاست و جامعه بنگالی گذاشت.

فتوحات اسلامی به سوی بنگال

نفوذ اسلام به بنگال به تدریج و از طریق فعالیت های تجاری و مذهبی آغاز شد. در قرن سیزدهم میلادی فتوحات مسلمانان به رهبری بختیار خلجی منجر به سقوط سلسله سنا و تسلط مسلمانان بر بخش هایی از بنگال شد. این فتوحات سرآغاز دوره ای جدید در تاریخ بنگال بود.

سلسله سِن

سلسله سِن یک سلسله هندو بود که در قرن دوازدهم میلادی بر بنگال حکومت می کرد. این سلسله پس از فروپاشی امپراتوری پالا قدرت را در بنگال به دست گرفت و تلاش کرد تا فرهنگ و آیین هندو را در این منطقه احیا کند. با این حال حکومت سناها چندان پایدار نبود و با حمله مسلمانان به رهبری بختیار خلجی سقوط کرد.

تغلق شاهیان

تغلق شاهیان یک سلسله مسلمان ترک تبار بودند که در قرن چهاردهم میلادی بر دهلی و بخش هایی از بنگال حکومت می کردند. حکومت تغلق شاهیان بر بنگال با شورش ها و ناآرامی های بسیاری همراه بود و در نهایت منجر به استقلال بنگال تحت حکومت الیاس شاهیان شد.

الیاس شاهیان

الیاس شاهیان یک سلسله مسلمان بنگالی بودند که در قرن چهاردهم میلادی پس از استقلال از تغلق شاهیان بر بنگال حکومت کردند. این سلسله دوره ای از ثبات و شکوفایی را برای بنگال به ارمغان آورد. در دوران حکومت الیاس شاهیان هنر معماری و ادبیات بنگالی رونق یافت و آثار ارزشمندی خلق شد. این سلسله با ترویج فرهنگ و زبان بنگالی نقش مهمی در شکل گیری هویت بنگالی ایفا کرد.

دوران استعمار

ورود استعمارگران اروپایی به بنگال دوره ای از تحولات عمیق و گسترده را در این سرزمین رقم زد.

رنسانس بنگالی

در قرن نوزدهم میلادی جنبشی فرهنگی و اجتماعی به نام رنسانس بنگالی در بنگال شکل گرفت. این جنبش که تحت تاثیر اندیشه های غربی و ارزش های مدرن قرار داشت تلاش کرد تا جامعه بنگالی را متحول کند. رنسانس بنگالی منجر به پیشرفت هایی در زمینه آموزش ادبیات هنر و حقوق زنان شد. شخصیت هایی مانند راجا رام موهان روی و رابیندرانات تاگور از جمله رهبران این جنبش بودند.

قحطی بنگال

در سال 1943 میلادی قحطی بزرگی در بنگال رخ داد که منجر به مرگ میلیون ها نفر شد. این قحطی که به عنوان «قحطی بزرگ بنگال» شناخته می شود ناشی از سیاست های استعماری بریتانیا و سوء مدیریت منابع بود. قحطی بنگال یکی از تلخ ترین رویدادهای تاریخ این سرزمین است.

دوره پاکستان

پس از استقلال هند در سال 1947 میلادی بنگال به دو بخش تقسیم شد: بنگال غربی که بخشی از هند شد و بنگال شرقی که به پاکستان پیوست.

جنبش پاکستان

جنبش پاکستان یک جنبش سیاسی بود که در قرن بیستم میلادی با هدف ایجاد یک کشور مستقل برای مسلمانان در شبه قاره هند شکل گرفت. این جنبش منجر به استقلال پاکستان در سال 1947 میلادی شد. با این حال پس از استقلال مردم بنگال شرقی با تبعیض و بی عدالتی از سوی دولت پاکستان مواجه شدند.

نسل کشی بنگالی ها

در سال 1971 میلادی ارتش پاکستان دست به کشتار و سرکوب گسترده مردم بنگال شرقی زد. این رویداد که به عنوان «نسل کشی بنگالی ها» شناخته می شود منجر به کشته شدن صدها هزار نفر و آواره شدن میلیون ها نفر شد.

جنگ آزادی بخش بنگلادش

در سال 1971 میلادی جنگ آزادی بخش بنگلادش آغاز شد. این جنگ که با حمایت هند از مردم بنگال شرقی همراه بود منجر به استقلال بنگلادش در 16 دسامبر 1971 میلادی شد.

دوران معاصر

بنگلادش پس از استقلال با چالش های بسیاری روبرو بوده است. با این حال این کشور در سال های اخیر پیشرفت های چشمگیری در زمینه های اقتصادی اجتماعی و فرهنگی داشته است. بنگلادش امروزه یک کشور مستقل و در حال توسعه است که نقش مهمی در منطقه جنوب آسیا ایفا می کند.