سیگنال گمراه کننده به بازار کار/ فیاضی: نرخ بیکاری ۷.۸ درصدی با واقعیت های اقتصاد ایران در تضاد است
امیرعباس آذرم وند: مرکز آمار نرخ بیکاری را در پایان سال گذشته در حالی ۷.۸ درصد اعلام کرد که این نرخ نسبت به وضعیت بیکاری در مدت زمان مشابه در سال ۱۴۰۲ کاهش ۰.۸ درصدی داشت. باید توجه داشت بخش مهمی از کاهش بیکاری به کاهش مشارکت اقتصادی در کشور برمی گردد که به طور مستقیم به کاهش اشتغال منجر شده است.
بررسی جزییات بیشتر گزارش رسمی اشتغال نشان می دهد که در طول سال گذشته همواره نرخ بیکاری در کانال ۷ تا ۸ درصدی قرار داشته که یک نرخ کمتر تجربه شده در اقتصاد کشور به حساب می آید. همیشه در ایران نرخ بیکاری بیش از این رقم بوده است؛ به نحوی که گفته می شود نرخ بیکاری در طول دولت های پیشین نیز همواره بیش از نرخ های تک رقمی چند سال پیش بوده است.
پیش از این مرکز پژوهش های مجلس در گزارشی به روند ارائه گزارش رسمی در حوزه اشتغال انتقاد کرده بود. در آن گزارش ضمن اینکه بخش مهمی از مشاغل موجود در کشور را جزو «مشاغل ناپایدار و بی کیفیت» دانست که اغلب در بخش خدمات و به شکل خویش فرما یا در بنگاه های کوچک تر از ۱۰ کارکن به وجود آمده است. بازوی پژوهشی مجلس خواهان اصلاحاتی در روند محاسبه نرخ بیکاری در کشور شد تا این آمار تصویری واقعی تر از اقتصاد را به سیاست گذاران ارائه دهد.
بخش مهمی از مردم از یافتن شغل ناامید شدند
در این رابطه محمد تقی فیاضی تحلیلگر اقتصادی در مورد وضعیت اشتغال و بیکاری در گفت وگو با خبرگزاری دکتر نانو گفت: «در تحلیل آمار اخیر می توانیم به اعداد مهمی دست یابیم. بنا براین گزارش تعداد جمعیت ۱۵ ساله و بیشتر در زمستان پارسال نسبت به ۱۴۰۲ افزایش ۷۹۱ هزار نفری داشته اما همزمان نرخ مشارکت اقتصادی از ۴۰.۸ درصد به ۴۰.۱ درصد کاهش یافت که همین مهمترین عامل کاهش نرخ بیکاری هم بوده است.»
او ادامه داد: «اگر این ۰.۷ درصد که اکنون به جمعیت غیرفعال اضافه شده را لحاظ می کردند دیگر نرخ بیکاری هم با کاهش ۰.۸ درصدی به ۷.۸ درصد نمی رسید. به این ترتیب مرکز آمار در محاسباتش ادعا می کند که در فاصله میان زمستان ۱۴۰۲ تا ۱۴۰۳ بالغ بر ۲۲۳ هزار نفر از جمعیت بیکار کشور کاسته شده است.»
فیاضی گفت: «توضیح دادم که اگر نرخ مشارکت مانند زمستان ۱۴۰۲ معادل ۴۰.۸ درصد محاسبه می شد یعنی ۴۶۰ هزار نفر جویای کار بیشتری وجود می داشت که همین تعداد بر بیکاران اضافه می شد. در این حالت نرخ بیکاری اعلامی به حدود ۹.۳ درصد می رسید. در این حالت هم گرچه نرخ اعلام شده با مشاهدات جور در نمی آمد اما افزایش نرخ بیکاری نسبت به ۱۴۰۲ معقول تر به نظر می رسید.»
این کارشناس اقتصاد کلان در پاسخ به اینکه چگونه در این شرایط آمارها از بهترین وضعیت اشتغال در کشور می گویند توضیح داد: «همانطوری که می دانیم وضعیت اقتصاد وخیم است. شواهد میدانی نشان می دهند که بیکاری تبدیل به یک مرض مزمن شده که بیش از هر چیز به دلیل رکود طولانی مدت حاکم بر کشور است. رکود فعلی سبب شده بخش مهمی از مردم از یافتن شغل ناامید شوند و به همین جهت نرخ مشارکت کاهش یابد.»
وی با بیان اینکه برای مقایسه بهتر میان وضعیت بیکاری در دولتهای مختلف باید به میزان ایجاد شغل توجه کرد توضیح داد: «محاسبات نشان می دهد که در ۵ سال آخر دولت رفسنجانی هر سال به طور میانگین ۳۲ هزار شغل جدید ایجاد شده است. در ۸ سال خاتمی به طور متوسط سالانه ۴۴۶ هزار شغل تازه به وجود آمد و در دوره احمدی نژاد با وجود درآمدهای افسانه ای نفت سالانه ۵۰ هزار نفر بر میزان شاغلان افزوده شد. در دولت روحانی این عدد به ۴۶۰ هزار شغل رسید و در سه سال رییسی هم آمارها از ایجاد سالی ۲۱۵ هزار شغل خبر می دهند.»
کرونا و برجام چه تاثیری روی بازار کار گذاشتند؟
فیاضی تحلیل کرد: «اینجا لازم است به بررسی نقش کرونا هم بپردازیم. در سال ۹۹ که اوج شیوع کرونا بود ناگهان بیش از یک میلیون و ۴۴۰ هزار شغل از بین رفت. به این ترتیب اگر شیوع کرونا در دوره حسن روحانی رخ نمی داد در آمار ایجاد شغل هر دولت هم تفاوتی چشمگیر ایجاد می شد. به عبارت دیگر اگر شیوع کرونا رخ نمی داد در دولت روحانی هر سال ۷۰۳ هزار شغل ایجاد شده بود.»
وی با اشاره به نقش مثبت برجام بر اشتغال زایی گفت: «برآوردها نشان می دهد بدون کرونا میانگین ایجاد شغل در دوره روحانی به ۷۰۳ هزار نفر در سال می رسید که به مراتب بیش از دولت های دیگر است. مهم ترین تحول دوره روحانی توافق برجام بود که همزمان شاخص های مختلف چون رشد اقتصادی تورم یا اشتغال زایی را به ارقام قابل قبولی رساند.»
این تحلیلگر با یادآوری اینکه جمعیت در دهه ۹۰ بیش از دهه های پیشین بوده توضیح داد: «در سه سال میانی دهه ۹۰ که به شدت اقتصاد متاثر از برجام بود نرخ خالص اشتغال به ۱.۰۸۱ هزار رسید تا در این دوره مجموعا سه میلیون و ۲۴۴ هزار نفر بر تعداد شاغلان افزوده شود. توجه داشته باشید در ۸ سال خاتمی تنها ۳.۵ میلیون شغل ایجاد شد که البته نسبت به دوره های دیگر عملکرد مناسبی بوده است. به هر روی این نقش برجام را کسی نمی تواند کتمان کند حتی مخالفان آن هم نمی توانند این را نادیده بگیرند که در آن سه سال وضعیت شاخص های مهم اقتصادی بهبود چشمگیری داشت.»
فیاضی درباره کیفیت پایین مشاغل ایجاد شده در یک دهه اخیر گفت: «این موضوع جدی است زیرا هنگامی که سرمایه گذاری در کشور شکل نمی گیرد صنایع جدید و زیرساخت های تازه هم به وجود نمی آیند و همه این ها در نهایت به مانعی مهم برای ایجاد مشاغل پایدار و باکیفیت تبدیل می شوند. بررسی ها نشان می دهند بخش مهمی از مشاغلی که در این سال ها به وجود آمده مشاغل بخش خدمات هستند که کیفیت پایین تری دارند.»
آمارهای اشتغال گمراه کننده است
این تحلیل گر اقتصادی ضمن پذیرش اینکه آمارهای رسمی بخش اشتغال «گمراه کننده» هستند افزود: «این آمار گمراه کننده هستند چون با واقعیات موجود در تضاد هستند و این سیگنال را به سیاستگذار می دهد که کشور در مسیر درستی قرار دارد. حال آنکه حتی در همین آمار رسمی هم وقتی نرخ مشارکت اقتصادی را ثابت فرض می کنیم وضعیت متفاوتی به نمایش در می آید.»
او گفت: «وقتی به نرخ مشارکت اقتصادی کشورهای دیگر نگاه می اندازیم متوجه می شویم که وضعیت کشور بسیار بغرنج است.این نرخ برای امارات ۷۸ درصد برای عمان ۷۱ درصد برای قطر ۸۷ درصد و برای عربستان هم ۶۷ درصد است. نرخ میانگین جهانی مشارکت اقتصادی هم ۶۴ درصد است. با فرض نرخ مشارکت ۶۰ درصدی برای جمعیت ۱۵ ساله و بیشتر نرخ بیکاری به حدود ۳۸ درصد خواهد رسید.»
این کارشناس اقتصادی دیگر ویژگی بازار کار ایران را این طور معرفی کرد: «نکته مهم این است که بازار کار ما شدیدا مردانه است. یعنی نرخ مشارکت برای زنان حدود ۱۳ یا ۱۴ درصد است. شاید ۵۰ سال قبل این وضعیت نگران کننده نبود اما پس از این همه تغییراتی که در باورها فرهنگ و سبک زندگی مردم به وجود آمده چنین وضعیتی برای اشتغال نیمی از مردم جامعه قابل قبول نیست. همچنین بازار فعلی کار در ایران ظرفیت جذب کمی برای جوانان دارد که موجب بالا رفتن سن شاغلان در کشور شده است.»
۲۲۳۲۲۹