روستایی که دومین دهکده جهانی ایران شد/ بقایای زلزله مرگبار طبس در سال ۱۳۵۷ امروز در چه حال است؟

الهه جعفرزاده: روستای «اِصفَهَک» در بخش دیهوک از توابع شهرستان طبس استان خراسان جنوبی قرار دارد؛ که در فاصله ۲۳۱ کیلومتری مرکز استان (در بیرجند) واقع شده است. در گذشته طبس بخشی از استان یزد محسوب می شد که در سال ۱۳۹۱ به خراسان جنوبی ملحق گردید.

اصفهک در اثر زلزله سال ۱۳۵۷ طبس به شدت آسیب دید و زمانی غیرقابل سکونت بود و ساکنان آن در چادرهای موقت زندگی می کردند. با آغاز بازسازی خانه ها در نزدیکی این روستای ویران شده خانه های چوبی موقتی ساخته شد که به «اوطاق چوبی» معروف بودند.

این روستا با قدمتی ۴۰۰ ساله در دل کویر توانسته به روستای هدف گردشگری در خراسان جنوبی تبدیل شود. به تازگی وزیر میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی اعلام کرد: روستای اصفهک در استان خراسان جنوبی در رقابت بین ۱۵۰ روستا در سطح جهانی در فهرست بهترین روستاهای گردشگری در سازمان گردشگری ملل متحد ثبت شد.

سال گذشته روستای «کندوان» در استان آذربایجان شرقی وارد این فهرست شده بود و با ثبت اصفهک تا کنون دو روستا از ایران وارد فهرست بهترین دهکده های گردشگری سازمان گردشگری ملل متحد شده است.

روستاهای معرفی شده توسط گردشگری سازمان ملل متحد ضمن دریافت لوح بهترین روستاهای جهانی به مدت سه سال به عضویت شبکه روستاهای جهانی در می آیند و فضایی به منظور تبادل تجربه آموزش و کمک به رشد گردشگری برای آن ها فراهم می شود.

ابنیه تاریخی اصفهک

در جریان آن زلزله قسمت های زیادی از روستا شامل بخش زیادی از بافت تاریخی و ساختمان هایی مثل «مسجد جامع» و «حمام قدیمی» از بین رفت. چند سال بعد از این اتفاق و بازسازی اصفهک به همت اهالی روستا و جمعی از کارشناسان مرمت بناهای تاریخی آغاز شد و در جریان این اقدامات برخی از بناهای تاریخی روستا جانی دوباره گرفتند.

از جمله بناهای تاریخی روستای اصفهک وجود دو حمام قجری در این روستاست. دو حمام سنتی اصفهک در سال ۱۳۹۵ با هزینه بخش خصوصی بازسازی شدند و هم اکنون پذیرای گردشگران هستند. این حمام های قدیمی دارای سکو برای نشستن سربینه درگاه های کوتاه و حوضی در وسط است که به طور کامل بازسازی شده است.

علاوه بر این دو حمام سنتی مسجد جامع اصفهک نیز یکی از بناهای تاریخی این شهر است؛ که از معماری بومی مناطق کویری پیروی می کند و دارای فضایی کوچک با یک گنبد کاه گلی و چند پنجره کوچک است.

«امامزاده زرگ» یا همان امامزاده حسین از دیگر بناهای روستای اصفهک طبس است؛ که البته در این سال ها مقبره امامزاده بازسازی شده و نسبت به بنای قدیمی تغییرات بسیاری داشته است.

در زمان بازسازی بافت تاریخی روستا یک بخش دیگر به عنوان رصدخانه به روستا اضافه شد که متشکل از سه دیواره آجری است که دایره های متحدالمرکز هستند.

تبدیل اصفهک به یک مقصد فرهنگی و بومگردی به دلیل معماری منحصر به فرد و شیوه های پایدار توجه را به خود جلب کرده است و جایزه معتبر معماری آسیا را برای این روستا به ارمغان آورده است.

معماری روستای اصفهک در طبس

معماری و ساختار با مناطق کویری کاملاً سازگاراست؛ مصالح به کاررفته خشت و گل هستند و خانه ها در فاصله نزدیکی به هم قرار دارند. در گرمای طاقت فرسای تابستان و اوقاتی که نور آفتاب به شدت می تابد فشردگی خانه ها تبادل حرارتی را به حداقل می رساند و این امر باعث دریافت کم ترین میزان نور آفتاب و در نتیجه خنک شدن در تابستان و در فصل زمستان باعث گرم ماندن داخل خانه ها می شود.

یکی دیگر از ویژگی هایی که در معماری منازل روستای اصفهک قابل توجه است شکل گنبدی سقف خانه ها به منظور ایجاد سایه در خلاف جهت تابش خورشید است؛ در ساعات اوج تابش آفتاب همواره یک سمت گنبدها سایه می افتد و گرما را کمتر جذب می کند.

فرهنگ و اقتصاد روستا

این روستا به سبب وجود چند رشته قنات پر آب در اطراف به خوبی از موهبت آب برخوردار است و یکی از غنی ترین منابع آب را در قلمرو شهرستان طبس دارد. این منبع «چاه کوثر» نام دارد که آب ۳۹ روستای دیگر را هم تأمین می کند. از همین رو پیشه اصلی مردم روستای اصفهک دامپروری و کشاورزی است و محصولاتی چون زعفران و خرما از سوغات مهم آن است.

هم چنین مردم روستا در قالیبافی مهارت بسیار ویژه ای دارند که از صنایع دستی مهم روستا محسوب می شود و تا حدودی به گردش اقتصاد محلی کمک می کند.  

موسیقی و ترانه های محلی جایگاه ویژه ای در زندگی مردم اصفهک دارد و اهالی در مراسم گوناگون اعم از عزاداری و عروسی با نواختن تار و خواندن ترانه های محلی از موسیقی بهره می برند.

پوشش مردان روستا دستار کت شلوار پیراهن جلیقه کلاه و کفش است که تقریباً در همه جای ایران رایج است و زنان نیز از پیراهن های بلند و گشاد شلوار روسری و چادر استفاده می کنند.

اغلب مردم روستانشین در ایران با توجه به اقلیم منطقه گیاهان خوراکی روستا و دام هایشان غذاهای لذیذی می پزند. در روستای اصفهک نیز انواع آش و آبگوشت جایگاه ویژه ای در وعده های غذایی دارد.

چه زمانی به اصفهک سفر کنیم؟

هرچند تمام مقاطع سال برای سفر به این روستا مناسب است اما بهتر است فصول خنک سال یعنی بهار و پاییز را برای سفرتان انتخاب کنید چرا که آب و هوای معتدل و خنک بهترین زمان برای سفر به مناطق کویری ایران است.

هم چنین این روستا دارای پوشش گیاهی خاصی از گیاهان است و وجود درختان نارنج و زمین های کشت زعفران در اصفهک تجربه ای جدید برای شما خلق می کند.

برای اقامت تفریحی و لذت بردن از طبیعت روستای اصفهک در طبس می توانید در اقامتگاه بوم گردی زیبایی که در بافت تاریخی روستا بنا شده مستقر شوید. این اقامتگاه امکاناتی نظیر رستوران سرویس بهداشتی و حمام را دارا است .

هم چنین بخوانید:

۶ مقصد بکر برای تعطیلات آخر هفته/ کتیبه تاریخی قاجار و صورتک های سنگی کجای تهران قرار دارند؟

سفر یک روزه اطراف تهران کجا برویم؟/ ۶ مقصد رویایی در فصل پاییز

۴۷۲۳۲