با تبریک گفتن مشکلات حل می شود؟

به گزارش دکتر نانو فرهیختگان نوشت: بالاخره ترامپ رئیس جمهور شد و حالا بازار تحلیل و استدلال ها برای رفتار با آمریکا در روزهای پساترامپ داغ است از طرفی برخی حقیقت های تاریخی مثل مذاکره با صدام را مطرح می کنند و به دنبال این هستند که فضای افکار عمومی را برای مذاکره با آمریکایی ها فراهم کنند. برخی دیگر هم فکر می کنند اگر ریاست جمهوری ترامپ را به او تبریک بگوییم راه های مذاکره سهل و ساده می شود و روابط ایران و آمریکا را در سطح یک اختلاف خانوادگی پایین می آورند و تصور می کنند می شود با این دست اقدامات روابط ایران و آمریکا را جوش داد و آن را حل وفصل کرد. موضوعی که نشان می دهد برخی سیاسیون بازهم در دام ساده دیدن مسائل پیچیده در سیاست افتاده اند نکته جالب ماجرا این است که کسانی این ادعاها را مطرح می کنند که هرآنچه لازم بود برای رأی آوردن دموکرات ها در انتخابات انجام دادند.

طرفداران مذاکره با آمریکا در هر شرایط و هر لحظه

درست در میانه بحران منطقه و در شرایطی که مقامات سیاسی ایران اعلام کردند مذاکراتی میان ایران و آمریکا در جریان نیست اظهاراتی مطرح می شد که تنها راه حل چالشی را که در منطقه وجود دارد مذاکره با آمریکا می دانست.

 این ادعاها در حالی مطرح می شد که آمریکایی ها نیز خود تمایلی به مذاکره نداشتند امری که نشان می داد آنچه در این اظهارات مورد بی توجهی قرار گرفته واقعیت صحنه بین المللی و نداشتن تحلیلی درست از رفتار آمریکا و اروپا در مواجهه با منطقه و البته ایران است. هم زمان با نزدیک شدن به انتخابات ریاست جمهوری آمریکا اظهارات اینچنینی مطرح می شد و با درنظرگرفتن احتمال رأی آوردن ترامپ یا هریس این گزاره نیز مطرح می شد که اگر ترامپ در انتخابات پیروز شود ازآنجاکه یک تاجر و به دنبال معامله است می شود با او پای میز مذاکره نشست. حالا و در روزهایی که ترامپ به عنوان رئیس جمهور آمریکا انتخاب شده اظهار اینکه باید مذاکره با آمریکا انجام شود همچنان ادامه دارد و البته سمت وسویی دیگر پیدا کرده است.

پیروزی ترامپ را تبریک بگویید!

حمید ابوطالبی مشاور سیاسی حسن روحانی در یادداشتی که اخیراً منتشر کرده اشاره ای به سیاست رؤسای جمهور اصلاح طلب و اعتدال گرا در مواجهه با آمریکا کرد و آن سیاست ها را بی نتیجه و بی هدف خواند. «گفت وگوی تلفنی با اوباما برای مذاکرات هسته ای و رفع تحریم و امضای برجام» و «عدم گفت وگو با ترامپ- داستان مکرون- برای جلوگیری از شکست مذاکرات و نابودی برجام» را سیاست هایی خواند که بعدها رؤسای جمهور نسبت به آن ابراز پشیمانی کردند و گفت که «برای کنترل تنش ها» باید از ماندن در گذشته اجتناب کرد و رویکردی تازه اتخاذ کرد.

 ابوطالبی برای گشودن مسیر آینده معتقد است رئیس جمهور باید انتخاب ترامپ را تبریک و «آداب دیپلماتیک» را دراین رابطه رعایت کند و گفت: «در آغاز راه و در جهت رعایت آداب دیپلماتیک در یکی از سخنرانی هایتان پیروزی ترامپ را تبریک بگویید؛ سخنگوی دولتتان نسبت به حل مشکلات ایران و آمریکا ابراز امیدواری کند و کنترل روابط ایران و آمریکا را خودتان در دست بگیرید.» 

آمریکا: موضع گیری خاصی در مورد انتخابات ایران نداریم

سؤالی که دراین رابطه موردتوجه قرار دارد این است که در سال های گذشته و در ادوار مختلف ریاست جمهوری ایران رؤسای جمهور و مقامات سیاسی آمریکا چه واکنشی نسبت به انتخابات ریاست جمهوری ایران و پیروزی آنها در انتخابات داشتند؟ 

مادلین آلبرایت وزیر خارجه دولت دموکرات کلینتون در بخشی از صحبت های خود به این موضوع اشاره کرد:  «ایالات متحده موضع گیری خاصی نسبت به نتیجه انتخابات ایران ندارد. برای ما آنچه اهمیت دارد این است که ایران در عرصه بین المللی رفتاری مسئولانه داشته باشد و به تعهدات خود درخصوص برنامه هسته ای حقوق بشر و حمایت از تروریسم عمل کند.»  هشت سال بعد برگزاری انتخابات ریاست جمهوری آمریکا کاندولیزا رایس وزیر خارجه آمریکا در دولت بوش موضع گیری های تندی درخصوص برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در ایران داشت تا آنجا که اساساً مشروعیت انتخابات ریاست جمهوری در ایران را زیرسوال برد و گفت: «در شرایط کنونی دشوار بتوان نتایج انتخابات ایران را مشروع دانست.»

 بااین وجود سخنگوی وزارت خارجه آمریکا به این موضوع اشاره کرد که «کشورش دولت جدید ایران را براساس عملکرد آن مورد قضاوت قرار می دهد اما همچنان تردید دارد که ایران به برآوردن خواسته های مردم خود یا رفع نگرانی های جامعه بین الملل علاقه مند باشد.» امری که نشان می داد دولت بوش با وجود مواضع تندی که در خصوص ایران می گیرد اما همچنان موضع گیری مشخصی در خصوص انتخاب نامزدهای انتخاباتی به ریاست جمهوری حداقل به صورت واضح ندارد. در میانه انتخابات ریاست جمهوری سال ۹۲ بحث قالب در رقابت های انتخاباتی غنی سازی هسته ای و مذاکره با آمریکا تقریباً به بحث ثابت تبدیل شده بود و حسن روحانی نیز با تکیه بر همین موضوع و درحالی که تحریم های ایران شدت پیدا کرده بود توانست در انتخابات ریاست جمهوری پیروز شود.  درحالی که در آمریکا باراک اوباما رئیس جمهور بود و ازآنجاکه در سال های پایانی دولت دهم مذاکراتی با آمریکا آغاز شده بود تصور این بود که چراغ سبز روحانی با واکنش صریح آمریکایی ها همراه خواهد شد. بعد از پیروزی حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا جان کری وزیر خارجه وقت آمریکا در واکنش به انتخابات ریاست جمهوری ایران گفت: «من منتظر این نیستم که انتخابات آینده محاسبات اساسی ایران را تغییر دهد. پرونده هسته ای ایران در دستان رئیس جمهور فعلی و رئیس جمهور آینده نیست.»  واقعیت این بود که آمریکایی ها حتی حاضر نشدند درخصوص انتخاب حسن روحانی اظهارنظر واضحی داشته باشند و تنها به این موضوع اشاره کردند که انتخابات محاسبات را برای ما تغییر نمی دهد. دوماه بعد از استقرار دولت در شرایطی که نامه نگاری ها میان رئیس جمهور ایران و رئیس جمهور آمریکا در جریان بود. سخنگوی وزارت خارجه ایران اعلام کرد نامه اوباما در خصوص تبریک حسن روحانی به عنوان رئیس جمهور ایران بود. درواقع رئیس جمهور دموکرات آمریکا هم که انتخاب ریاست جمهوری حسن روحانی را تبریک می گفت حاضر نشد این پیام را صراحتاً و در قالب پیام رسمی بیان کند و آن را در یک نامه آن هم محرمانه مطرح کرد و مقامات ایرانی آن را منعکس کردند.  موضع گیری آمریکایی ها در خصوص انتخابات ریاست جمهوری ایران در ۱۴۰۰ نیز بدون واکنش مستقیم در خصوص انتخاب رئیسی به عنوان رئیس جمهور بود. تنها یکی از مقامات وزارت خارجه آمریکا در مصاحبه ای ایران را به این امر محکوم کرد که از فرایند انتخابات آزاد و عادلانه برخوردار نیست. در آخرین مورد و بعد از انتخابات زودهنگام ایران در ۱۴۰۳ وزارت خارجه آمریکا در بیانیه ای به این موضوع اشاره کرد: «این انتخابات تأثیر مهمی بر رویکرد ما نسبت به ایران نخواهد داشت.»

اشتباه محاسباتی در رفتار با آمریکا

نگاهی به واکنش آمریکا در سال های مختلف و در دوران ریاست جمهوری دموکرات ها و جمهوری خواهان نشان می دهد آمریکایی ها هیچ زمان حتی در دورانی که رئیس جمهور ایران برای برقراری رابطه با ایران چراغ سبز نشان دادند صراحتاً و رسماً موضعی درخصوص انتخاب رؤسای جمهور ایران نگرفتند و اساساً چنین چیزی میان روابط ایران و آمریکا عرف نبوده است.  رفتار مشخص همه رؤسای جمهور دراین خصوص این بوده که سیاست های آمریکا در قبال ایران با تغییر رؤسای جمهور تغییر چندانی نخواهد کرد. حال اگر در همین قالب بخواهیم آنچه از جانب برخی چهره های اصلاح طلب و اعتدالی مبنی بر این را که ایران با تبریک ریاست جمهوری آمریکا برقراری روابط دیپلماتیک با آمریکا را کلید بزند موردتوجه قرار دهیم این موضوع اساساً بلاموضوع می شود و حتی در نگاه به واقعیت ماجرا می تواند ایران را در موضع ضعف قرار دهد. به نظر می رسد دراین رابطه چند اشتباه تحلیلی و محاسباتی رخ داده است.

ساده سازی در معادلات دیپلماتیک را جدی بگیرید

۱- نکته اول اینکه تصور این موضوع که با دادن پیام تبریک به ترامپ مناسبات ایران و آمریکا تغییر می کند منطقی به نظر نمی رسد شرایط فعلی منطقه و روابط میان آمریکا و ایران در وضعیتی قرار دارد که هر رفتار ایران می بایست با محاسبات دقیق و منطقی صورت گیرد تا هم ایران را در موضع ضعف قرار ندهد و همچنین تنش ها را بیش از این افزایش ندهد اما حالا انجام رفتاری که پیش از این مسبوق به سابقه هم نبوده و هیچ زمان در عرف دیپلماتیک دو طرف وجود نداشته می تواند ایران را در موضع ضعف نیز قرار دهد. 

۲- باید به این موضوع هم توجه داشت که عجله در رفتار با آمریکا می تواند شرایط را بدتر کند بهتر است برای انجام هررفتاری یا ارائه تحلیل درخصوص رفتار با آمریکا ابتدا به این موضوع توجه کرد که طرف مقابل چه مبنایی برای رفتار در مقابل ایران دارد در شرایطی که منطقه در وضعیت بحرانی قرار داد و رفتارهای اعلامی و اعمالی آمریکایی ها با یکدیگر در تناقض است بهتر است به جای هیجان زده رفتار کردن برمبنای واقعیت و مقتضیات بین المللی رفتار کرد. 

۳- نکته مهمی دیگری که باید به آن توجه داشت این است که روابط دیپلماتیک میان کشورها پیچیده تر از آن است که صرفا با یک سلام و پیام تبریک بتوان چالش های آن را حل وفصل کرد آنچه در اظهارات مشاور رئیس جمهوراسبق بیش از همه خودنمایی می کند ساده سازی این معادلات و مناسبات پیچیده است ساده دیدن مسائل در روابط دیپلماتیک و خصوصا آمریکا نهایتا منجر به این می شود که خسارت های بیشتری متوجه کشور شود. 

تجربه این جنس ساده سازی در سیاست خارجی در سال های گذشته را مردم ایران به وضوح لمس کردند. در این راستا البته حمید ابوطالبی تجربه روشنی در مواجهه با رفتار آمریکایی ها داشته است. در میانه فروردین سال ۹۳ آمریکایی ها برای معاون سیاسی دفتر رئیس جمهور که به سمت نمایندگی ایران در سازمان ملل منصوب شده بود ویزا صادر نکردند و استدلال آنها این بود که ابوطالبی یکی از دانشجویان پیرو خط امام در جریان تسخیر سفارت آمریکا در ایران بوده است. این تجربه در میانه دولت دموکرات اوباما نیز اتفاق افتاده؛ امری که انتظار می رود او از این تجربه درک دقیق تری از رفتار آمریکا در مواجهه با ایران داشته باشد.

پایان خبر دکتر نانو